Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Kazania sejmowe napisane po warszawskim sejmie obradującym w 1597 roku, wydane zostały dwa lata później jako dodatek do Kazań na niedziele i święta całego roku. W 1600 roku dołączone zostały do wydania Kazań o siedmiu sakramentach, a w 1610 ukazały się w zbiorze Kazania sejmowe. Głównym motywem powstania kazań było fiasko sejmowych obrad, w trakcie których nie udało się przeprowadzić uchwał zmierzających do wzmocnienia władzy wykonawczej i wzmożenia obronności państwa, co było celem Zygmunta III Wazy, dążącego do ograniczenia sa mowoli szlacheckiej i wzmocnienia władzy monarchy. Punktem spornym w dyskusji stała się sprawa tzw. „konfederacji warszawskiej” (1573), zapewniającej wyznaniową wolność. Brak precyzyjnych ustaleń wykonawczych prowadził do konfliktu między katolikami i zwolennikami kontrreformacji a obrońcami wolności sumienia. Klęska obrad stała się dla Skargi punktem wyjścia do napisania moralizatorskich kazań, potępiających dążenia monarchistyczne i wady szlacheckie.
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: kazanie
Wszystko, co powstało z rozumu i woli, może się rozpaść. Tak jak ciało człowieka toczone jest przez różne choroby, tak ciało Rzeczypospolitej nie jest wolne od różnych przypadłości. Skarga zwraca uwagę na trudną sytuację ojczyzny. Z jednej strony tureckie niebezpieczeństwo, z drugiej wewnętrzna niemoc państwa. Aby móc stawić czoła zewnętrznemu wrogowi, należy najpierw uleczyć choroby toczące państwowy organizm. Jest ich sześć: brak miłości ojczyzny, „niezgody i rozterki sąsiedzkie”, osłabienie wiary katolickiej i tolerowanie w kraju herezji, osłabienie władzy monarszej, niesprawiedliwe prawa, „grzechy i złości jawne” (naruszenie przywilejów kościelnych oraz praw publicznych).
Kazanie wtóre poświęcone jest kwestii braku miłości do ojczyzny i ofiarności dla niej. Miłość narodu do siebie i ojczyzny ma wzorować się na miłości Jezusa. Ci, którzy stoją na czele państwa, mają niczym ojcowie i opiekunowie dbać o powierzony sobie naród. Powinny panować między nimi spokój i zgoda, które, promieniując na całe społeczeństwo, pozwalają im zajmować się sprawami powierzonych ich opiece obywateli. A swoją wysoką pozycję dzierżą nie po to, aby czerpać z niej osobiste korzyści, ale po to, by wprowadzić spokój i sprawiedliwość. Ojczyzna jest dla wszystkich niczym matka. Biada temu, kto ją zasmuca i nie docenia dobrodziejstw, których od niej doznaje. Są nimi: możliwość wyznawania prawdziwej wiary katolickiej, która z powodzeniem odpiera ataki „herezji”, władza królewska godząca się doskonale ze „złotą wolnością”, dobrobyt materialny, umożliwiający korzystanie ze zbytków nie znanych przodkom, pokój z sąsiadami, wspaniałe rycerstwo okryte sławą wojenną, ogromne terytoria i liczne narody skupione w jedną całość, sława i szacunek u sąsiadów. Jednak gdy obywatele w dostatki opływają, sama Rzeczpospolita jest uboga. Wszystkie dobra trawione są na zbytki, nie zaś na obronę i rozwój państwa. Możnowładcy dbają jedynie o własne korzyści, kierują się chciwością, czym doprowadzają ojczyznę do upadku. A ojczyzna jest jak okręt, na którym znajduje się wszystko, co drogie obywatelom. Je żeli w chwili niebezpieczeństwa nie poświęcą oni wszystkich sił, majątków, a nawet życia, okręt zatonie, a oni wraz z nim. Skarga odwołuje się do przykładów zaczerpniętych z Pisma Św. oraz z dziejów starożytnych, świadczących o gorącej miłości do ojczyzny zarówno u chrześcijan, jak i u pogan. Przywołuje imiona: Mojżesza, Samsona, Joaba, Nehemiasza, Zorobalela, synów Matatiasza, Judyty i Estery. Przestrzega przed uciskaniem jednego stanu przez drugi, prywatą i wichrzycielstwem. Potępia wyglądanie korzyści za służbę ojczyźnie i ostrzega, że na najemnym przyjacielu nie można polegać. Wzywa uczestników sejmu, aby radzili dla dobra Korony i wszystkich jej obywateli.
Religijno-polityczny program Piotra Skargi
Kazania Skargi zawierają oskarżenia oraz krytykę wad obywateli, a także postulują program przebudowy państwa polskiego i ostrzegają przed upadkiem Rzeczypospolitej, odstępującej od zasad wiary. Głównych przyczyn choroby Polski upatruje kaznodzieja w braku patriotyzmu, wewnętrznej niezgodzie, szerzeniu się innowierstwa, osłabieniu władzy królewskiej, braku praworządności oraz upadku moralności i obyczajów. Polityczny program Skargi bliski był dążeniom absolutystycznym oraz postulatom kontrreformacyjnym. Autor Kazań domaga się silnej władzy króla, podporządkowanej Kościołowi, ograniczenia uprawnień sejmu na rzecz senatu i władcy, postuluje reformę sądownictwa i władzy wykonawczej. Społeczeństwo widział Skarga na kształt organizmu, którego każda część zajmuje określone miejsce w hierarchii i pełni swoje funkcje. Dlatego też proponował odebranie szlachcie części przywilejów, ukrócenie wyzysku chłopów. Jako zagorzały zwolennik kontrreformacji Skarga domagał się wzmocnienia pozycji Kościoła, a w odstępstwie od wiary katolickiej i w szerzącej się wolności wyznaniowej widział przyczyny upadku Polski. Wiążąc ściśle interesy państwa ze sprawami wiary, przewidywał zagładę Polski, jeśli herezja nie zostanie wykorzeniona.
Kazanie jako gatunek
Kazanie to prozatorski utwór o charakterze dydaktyczno-religijnym i perswazyjnym. Pisane i wygłaszane od czasów średniowiecza, służyły bądź objaśnianiu poszczególnych fragmentów Pisma Św. (homilie) lub wiązały się z ważnymi wydarzeniami w prywatnym i publiczno-politycznym życiu wiernych (kazania przygodne). Szczególnie silnie rozwinęło się kaznodziejstwo w okresie reformacji (XVI w.) i kontrreformacji. Najbardziej znane polskie kazania to średniowieczne Kazania świętokrzyskie i Kazania gnieźnieńskie oraz Kazania sejmowe Piotra Skargi.
Kompozycja i tematyka Kazań sejmowych
W skład zbioru weszło osiem kazań, z których dwa pierwsze stanowią wprowadzenie i postulują potrzebę kierowania się mądrością oraz miłością ojczyzny. Kazanie trzecie poświęcił Skarga niezgodzie rujnującej ład polityczny i religijny, czwarte i piąte - problemowi herezji. W następnych dwóch kazaniach kaznodzieja porusza problemy polityczne: osłabienie władzy królewskiej oraz niesprawiedliwość prawa. Ostatnie, ósme kazanie mówi o niekarności jawnych grzechów, prowadzącej do upadku Rzeczypospolitej.
Kształt artystyczny Kazań sejmowych
Kazania Skargi zawdzięczają swą siłę wyrazu umiejętnemu połączeniu przez autora antycznej retoryki (sztuki wymowy) z biblijną stylistyką oraz pasją moralizatorską. Skarga wykreował wyrazisty, wzorowany na prorokach biblijnych podmiot mówiący, który w profetycznych (przewidujących przyszłość) wizjach wiązał losy narodu ściśle z problematyką wiary. Styl Skargi, cechujący się powtórzeniami, pytaniami retorycznymi, kontrastami, inwersjami, bogactwem epitetów oraz wyszukaną metaforyką, silnie udramatyzowany, stał się na wiele lat wzorem dla przyszłych kaznodziejów oraz romantycznej literatury mesjanistycznej. Z ogromną sprawnością autor Kazań sejmowych posługiwał się aluzją oraz cytatem. Oskarżycielska pasja i wieszczy ton nadawały utworom wielką moc przekazu. Skarga umiejętnie łączył elementy kazań perswazyjnych i polityczno-okolicznościowych.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.