Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Liryki lozańskie to zbiór wierszy, które - mimo iż w zamyśle poety nie miały charakteru zamkniętego zbioru - traktowane są jako cykl ze względu na jednolitość poetyki i podobieństwo zawartych w utworach refleksji. Liryki pisane w Lozannie w latach 1839-40, drukiem wydane zostały po śmierci poety, pojedynczo w różnych latach.
Do najbardziej znanych utworów należą: Snuć miłość, Nad wodą wielką i czystą..., Gdy tu mój trup, Polały się łzy...
Po wydaniu Pana Tadeusza Mickiewicz przeżywał silny kryzys twórczy, spotęgowany przekonaniem o braku skutecznej aktywności politycznej skłóconej emigracji polskiej. Małżeństwo z Celiną Szymanowską, której psychiczna choroba negatywnie wpływała na stan nerwów poety, oraz trudna sytuacja materialna, skłoniły Mickiewicza do objęcia katedry literatury łacińskiej w Lozannie.
W Szwajcarii powstały liryki będące wyrazem nowej, silnie zmetaforyzowanej poetyki oraz stanowiące gorzkie podsumowanie życia człowieka doświadczonego wieloma cierpieniami i zwątpieniami. Łączy je motyw zadumy nad przemijaniem, postawa mistycznego zjednoczenia z naturą.
Rodzaj literacki: liryka
Gatunek literacki: wiersz liryczny
W pierwszych trzech zwrotkach podmiot liryczny, pośrednio, przez opis przyrody, wypowiada refleksje natury filozoficznej. Woda symbolizuje trwałość i niezmienność. Odbija obrazy przyrody, rejestruje jej zjawiska, ale nie poddaje się ich działaniu:
„(...) jak dawniej czysta,
Stoi wielka i przejrzysta”.
Skały, czarne obłoki, światło błyskawic potwierdzają swoje istnienie, przeglądając się w tafli wody. Zastosowana w wierszu metaforyka przywołuje symbol lustra, ukazującego rzeczywisty, niezdeformowany obraz świata zewnętrznego. Woda jest znakiem tego, co w życiu wieczne; obłoki i błyskawice symbolizują przemijalność.
W dalszej części utworu liryka pośrednia przekształca się w lirykę bezpośredniego wyznania. Podmiot, który można utożsamić z poetą, wygłasza refleksje na temat losu ludzkiego i funkcji poezji. Zadaniem artysty jest odtwarzanie rzeczywistości, zapisywanie zdarzeń i obrazów:
„Tę wodę widzę dokoła
I wszystko wiernie odbijam”.
Poezja pełni funkcję zwierciadła, ale w przeciwieństwie do chwilowo tylko odbijającego dany obraz lustra zachowuje w słowach pamięć o świecie zewnętrznym. Zawiera także testament poety i zapewnia mu nieśmiertelność.
Ostatnia zwrotka zawiera przemyślenia podmiotu lirycznego, dotyczące sensu bytu. Każda cząstka świata ma do spełnienia ściśle określoną misję, która sprawia, iż poszczególne fragmenty natury uzyskują jasne znaczenia i czemuś służą:
„Skałom trzeba stać i grozić,
Obłokom deszcze przewozić,
Błyskawicom grzmieć i ginąć”.
Podsumowanie utworu stanowią ostatnie słowa, w których wyraża się zgoda podmiotu na przemijalność ludzkiego życia („Mnie płynąć, płynąć i płynąć!...”).
Utwór ma przejrzystą konstrukcję, którą podkreśla dwuczłonowa budowa wiersza. Powtarzalność zwrotów, podobieństwa składniowej struktury zwrotek służą wzmocnieniu siły przekazu. Obrazy przyrody cechuje czytelność i prostota, wynikająca z ubóstwa metafor i wyeliminowania nadmiernej opisowości. Poeta ożywia naturę, personifikuje ją („Stały rzędami opoki”, „twarze ich czarne”, „przebiegły obłoki”).
Rodzaj literacki: liryka
Gatunek literacki: wiersz liryczny
Wiersz jest krótkim monologiem podmiotu lirycznego, który jako dojrzały człowiek dokonuje podsumowania swojego życia. Minione lata dzieli na trzy okresy. Dzieciństwo określa jako „sielskie, anielskie”, a więc beztroskie i pełne radości oraz nadziei. Młodość, „górna i durna” (durna = szalona), była czasem buntu i wzniosłych ideałów. Lata dojrzałe traktuje podmiot jako „wiek klęski”, okres utraty złudzeń, zdobywania gorzkich doświadczeń, czas porażek, rozczarowań i cierpień. Wspomnienie przeszłości wywołuje łzy żalu („polały się łzy me czyste, rzęsiste”). Płacząc nad własnym życiem, podmiot odtwarza na nowo dawne przeżycia.
Zastosowana przez Mickiewicza klamra kompozycyjna (identyczność pierwszego i ostatniego wersu) potęguje efekt wyrażanego bólu. Julian Przyboś trafnie nazwał ten utwór „wierszem-płaczem”. Formę liryku cechuje maksymalna zwięzłość i prostota, którą poeta uzyskał przez wprowadzenie powtórzeń wersów i zwrotów. Stronę brzmieniową utworu charakteryzuje melodyjność i wyraźnie zaznaczony rytm. Poza epitetami („czyste, rzęsiste”, „sielskie, anielskie”) w wierszu nie ma właściwie innych środków stylistycznych.
Artystyczna forma Liryków lozańskich świadczy o nowatorskich tendencjach ostatniego etapu twórczości A. Mickiewicza i równocześnie jest sygnałem zmian zachodzących w poezji romantycznej. Poeta rezygnuje z opisowości i wielosłowia na rzecz skrótów myślowych, operuje obrazami o charakterze alegoryczno-symbolicznym. Uwagę zwraca kreacja nowego podmiotu lirycznego, wyrażającego wewnętrzne rozdarcie, rozterki i zwątpienie samego poety. Konstrukcję wersów cechuje stosowanie powtórzeń, refrenów i paralelizmów składniowych (identyczność lub podobieństwo budowy struktur zdaniowych).
Nastrój liryków lozańskich jest smutny, nostalgiczny, melancholijny, ten cykl wierszy można określić „dumaniami lozańskimi”. Podmiot liryczny rozpamiętuje własne życie, dokonuje rozrachunku z tym, co minęło, idealizuje przeszłość, swoje rodzinne strony, rozpacza zaś nad życiem dojrzałym, odczuwa niespełnienie, nie jest zadowolony ze swoich osiągnięć.
Przeszłość i życie obecne zestawia na zasadzie przeciwieństwa - był szczęśliwy krótko, na Litwie. Potem utracił ukochaną i ojczyznę, stał się wygnańcem. Stąd „wiek męski” nazywa „wiekiem klęski”.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.