Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Jest to powieść. Ponieważ główny wątek dotyczy tajemnic związanych z morderstwami i śledztwa celem znalezienia winnego, określamy ją jako powieść kryminalną. Narracja jest prowadzona w pierwszej osobie, a narratorem jest przyjaciel i uczeń głównego bohatera - doktor John Watson. Taka narracja jest charakterystyczna dla wszystkich powieści i opowiadań Conan Doyle’a o Sherlocku Holmesie.
Akcja rozgrywa się w przeważającej mierze w majątku rodu Baskerville’ów, Baskerville Hall, w hrabstwie Devonshire w Anglii. Pojawia się także Londyn. Akcja toczy się w roku 1889, a fabuła sięga do połowy wieku XVII (wtedy ma miejsce pierwsze pojawienie się psa i śmierć sir Hugona).
Sherlock Holmes - detektyw znany w całej Europie, Anglik, mieszka w Londynie. Jest szczupły, wysportowany, ma orli nos, nie rozstaje się ze swoim kraciastym płaszczem i fajką. Obdarzony niezwykłym talentem, potrafi rozwiązać każdą zagadkę. Jest inteligentny, sprytny i przebiegły, potrafi logicznie myśleć, kojarzyć fakty, nadzwyczaj spostrzegawczy i przewidujący. Raczej chłodny w obejściu i zamknięty w sobie, nie okazuje uczuć, bywa cyniczny i niemiły, na przykład gdy krytykuje błędy w logicznym myśleniu Watsona. Mało sypia, bardzo dużo pracuje. W pracy pomaga mu jego asystent doktor John Watson, który spisuje jego poczynania. Holmes jest dokładny w swej pracy, cieszy się wielkim poważaniem. Interesują go wszystkie niewyjaśnione zbrodnie, zagadki. Wszystkie sprawy, którymi się zajmuje, udaje mu się rozwiązać dzięki niebywałemu opanowaniu sztuki dedukcji. Podejmuje się wyjaśnienia śmierci sir Charlesa Baskerville’a.
Doktor John Watson - asystent i pomocnik Holmesa, narrator opowieści. Bardzo szanuje Holmesa, ceni jego talent. Jest wiernym przyjacielem. Często prowadzi z Holmesem rozmowy, w trakcie których zwykle się myli, ale umożliwia dzięki temu Holmesowi dojście do zaskakujących odkryć, nowych rozwiązań. Wiele się uczy podczas pracy z Sherlockiem, przede wszystkim zdystansowanego, logicznego myślenia. Systematycznie prowadzi dziennik, w którym zapisuje dokładnie wszystkie wydarzenia, raportuje Holmesowi wyniki obserwacji podczas śledztwa. Jest mądry, sprawny fizycznie i inteligentny, przy tym bywa porywczy i naiwny.
Barrymore - lokaj w Baskerville Hall, mieszka w zamku razem ze swoją żoną. Małomówny i tajemniczy, jego rodzina służy w zamku od czterech pokoleń. Początkowo jest podejrzewany o prześladowanie rodziny Baskerville’ów.
Henry Baskerville - krewny sir Charlesa, obecny właściciel Baskerville Hall, pomaga w śledztwie. Około trzydziestoletni mężczyzna, niski i krępej postury, z piwnymi oczami. Energiczny i porywczy, budzi sympatię, jest uprzejmy i dobrze wychowany. Dostaje tajemnicze listy z pogróżkami. Chce rozwiązać sprawę prześladowania rodziny. Nieszczęśliwie zakochany w Beryl Stapleton.
Jakub Mortimer - doktor, wysoki i chudy, zaniedbany człowiek, zawsze nosi okulary w złotej oprawie, ma przenikliwe spojrzenie. Jest właścicielem rękopisu z 1742 roku, który powierzył mu sir Charles Baskerville. Dokument zawiera legendę o rodzinie Baskerville’ów, tłumaczącą, jak pojawił się piekielny pies. Przedstawia Holmesowi sprawę tajemniczej śmierci sir Charlesa. Bardzo uczciwy człowiek, zaprzyjaźniony z rodem Baskerville’ów.
Jack Stapleton - trzydziestokilkuletni blondyn z szarymi oczami. Zajmuje się polowaniem na motyle, od dwóch lat mieszka nieopodal moczar przy zamku Baskerville’ów. Dzięki zamiłowaniu do przyrody dobrze poznał okolice zamku. Niegdyś prowadził szkołę, zniknął jednak z żoną po wypadku, zmieniając nazwisko. Był synem młodszego brata sir Charlesa Baskerville’a, Rodgera, dlatego rościł sobie prawa do majątku rodu Baskerville’ów. Kupił psa, dzięki któremu, wykorzystując legendę, doprowadził do jego ataku serca. To on uknuł całą intrygę, jednak Holmes i Watson zdołali mu przeszkodzić. Zły, chciwy i okrutny - oszukuje ludzi, katuje żonę, gdy ta odmawia współpracy.
Beryl Stapleton - piękna brunetka, siostra pana Stapletona, sprawia wrażenie, że boi się brata. Potem okazuje się, że jest jego żoną. Zna plany męża, ale początkowo jest zbyt zastraszona, by otwarcie mu się sprzeciwić, próbuje jednak ostrzec sir Henry’ego; gdy dowiaduje się, że ma rywalkę, przechodzi na stronę Holmesa.
Pani Barrymore - żona lokaja w Baskerville. Ciągle zmartwiona i zapłakana tęga kobieta, jest bardzo tajemnicza. Okazuje się, że przyczyną jej zmartwienia jest młodszy brat, morderca, który uciekł z więzienia i ukrywa się na bagnach w okolicy zamku.
Laura Lyons - na pierwszy rzut oka bardzo piękna kobieta o złotej cerze z licznymi bursztynowymi piegami i o gęstych kasztanowych lokach, ma niezbyt ciekawą przeszłość. Jest kochanką Stapletona, nie wie, że ten ma żonę. Chciała spotkać się z sir Charlesem tuż przed jego śmiercią. Nie przyznaje się do tego, jej reakcje zdradzają, że coś ukrywa. Bardzo tajemnicza kobieta, bojąca się wplątania w skandal. Gdy dowiaduje się, że została oszukana, pomaga Holmesowi.
1. Wizyta doktora Jakuba Mortimera u Holmesa w sprawie śmierci sir Charlesa Baskeville’a.
2. Legenda rodu Baskerville’ów.
3. Poznanie sir Henry’ego Baskervile’a.
4. Anonim.
5. Zaginięcie buta.
6. Tajemniczy mężczyzna w dorożce.
7. Wyjazd doktora Watsona do Baskerville Hall.
8. Tajemniczy lokaj Barrymore.
9. Poznanie przyrodnika Stapletona i jego siostry.
10. Miłość sir Henry’ego.
11. Tajemnica Barrymore’a - brat jego żony.
12. Wizyta Watsona u Lucy Lyons.
13. Spotkanie z Holmesem na moczarach.
14. Makabryczna śmierć Seldena.
15. Pozorowany wyjazd Holmesa i Watsona do Londynu.
16. Zasadzka.
17. Pojawienie się piekielnego psa.
18. Rozwiązanie zagadki.
Sherlock Holmes i doktor Watson rozmawiają o lasce, którą zostawił w mieszkaniu Holmesa gość, który nie zastał poprzedniego dnia detektywa. Wysnuwają wnioski na temat jej właściciela na podstawie oglądania laski. Pod koniec rozmowy przychodzi właściciel laski, doktor Jakub Mortimer, i oznajmia, że chciałby porozmawiać z Holmesem.
Doktor Mortimer przynosi ze sobą rękopis z 1742 roku. Dokument trafił w jego ręce po tajemniczej śmierci jego przyjaciela, sir Charlesa Baskerville’a. Opowieść dotyczyła przodka sir Charlesa, sir Hugona, który żył w połowie XVII wieku. Był on okrutnym i rozpustnym człowiekiem. Pewnego razu porwał córkę posiadacza ziemskiego mieszkającego niedaleko jego posiadłości. Dziewczyna uciekła jednak z jego zamku podczas uczty, którą wyprawił dla przyjaciół. Doprowadzony tym do furii, przysiągł oddać duszę diabłu, jeśli uda mu się ją złapać jeszcze tej samej nocy, wypuścił psy gończe, wsiadł na konia i pojechał. Przyjaciele wybrali się za nim. Po drodze spotkali pastuszka, który opowiedział im, że widział sir Hugona jadącego konno i gonionego przez wielkiego czarnego psa o „piekielnym wyglądzie”. Przyjaciele znaleźli sir Hugona martwego w wąwozie, a nad jego ciałem stał gigantyczny pies z ognistymi oczami i pyskiem umazanym krwią. Dziewczyna również nie żyła, najprawdopodobniej spadła z krawędzi wąwozu. Przyjaciele sir Hugona uciekli czym prędzej, a z przerażenia popadli w szaleństwo. Od tej pory wielu członków rodziny Baskerville’ów ginęło nagłą i tajemniczą śmiercią na moczarach, po których rzekomo nadal biega piekielny pies.
Doktor Mortimer twierdzi, że sir Charles wierzył w tę legendę. Jego zwłoki nie nosiły śladów żadnych obrażeń, ale niedaleko na ziemi odbite były ślady łap olbrzymiego psa.
Holmes wypytuje bardzo dokładnie o wszystkie szczegóły. Doktor Mortimer pyta o radę, jak ma traktować nowego pana posiadłości, Henry’ego Baskerville’a. Nie chce, by młodzieniec tam zamieszkał, gdyż obawia się o jego życie. Holmes prosi o dwadzieścia cztery godziny na odpowiedź. Jest bardzo zainteresowany całą sprawą i uważa, że popełniono tu morderstwo, z którym nadnaturalne siły nie mają nic wspólnego.
Następnego ranka doktor Mortimer odwiedza ponownie Holmesa wraz z sir Henrym. Henry dostał poprzedniego dnia anonim sugerujący unikanie moczarów celem ocalenia życia. Podczas pobytu w hotelu zginął mu także jeden but. Doktor Mortimer opowiada mu historię sir Hugona i sir Charlesa. Henry odmawia zamieszkania gdziekolwiek indziej niż w swojej posiadłości. Gdy goście wychodzą, Holmes i Watson biegną za nimi i udaje im się zobaczyć śledzącego sir Henry’ego z dorożki brodatego mężczyznę, który jednak im ucieka. Holmesowi udaje się zapamiętać numer dorożki. Potem proszą zaprzyjaźnionego chłopca, Cartwrighta, o przeszukanie koszy na papiery ze wszystkich hoteli w mieście i poszukanie pociętego Timesa - z niego bowiem wycięto słowa w anonimie.
Holmes i Watson udają się na obiad do hotelu, w którym zatrzymał się sir Henry. Zastają go bardzo rozgniewanego, ponieważ zginął mu kolejny but, od innej pary. Kiedy opowiadają mu o śledzącym go mężczyźnie, sugeruje, że czarną brodę ma lokaj w Baskerville Hall, Barrymore - za pomocą depeszy postanawiają sprawdzić, czy jest w zamku. Holmes wyprawia Watsona razem z sir Henrym do jego posiadłości i prosi o szczegółowe relacje z ewentualnych wydarzeń. Po obiedzie w hotelowej restauracji w pokoju znajduje się pierwszy ze zgubionych butów.
Wieczorem przychodzi depesza od Cartwrighta, że nie znalazł żadnej pociętej gazety, a Barrymore jest w posiadłości. Przychodzi także dorożkarz, którego wezwał Holmes, i twierdzi, że osobnik, którego wiózł, podawał się za niego samego. Tym sposobem niczego nie udało się dowiedzieć.
Watson i sir Henry docierają do Baskerville Hall. Zamek sprawia ponure wrażenie mimo swojego przepychu. Barrymore twierdzi, że z powodu wstrząsu, jaki wywarła na nim i jego żonie śmierć sir Charlesa, chcieliby zrezygnować ze służby, jak tylko sir Henry zatrudni nowych lokajów.
W środku nocy Watson słyszy dochodzący z wnętrza domu rozpaczliwy płacz kobiety.
Zapytany o płaczącą kobietę Barrymore twierdzi, że na pewno nie była to jego żona, a potem okazuje się, że jego żona ma czerwone i opuchnięte od płaczu oczy. Watson udaje się na pocztę i dowiaduje się, że telegram do Barrymore’a odebrał nie on sam, ale jego żona. W trakcie drogi powrotnej zaczepia go niski, chudy mężczyzna - Jack Stapleton, przyrodnik. Rozmawiają o śmierci sir Charlesa i o legendarnym psie. Watson przyjmuje zaproszenie Stapletona do jego dworku, Stapleton opowiada mu o trzęsawisku na mo czarach. W dworku Watson poznaje Beryl Stapleton, piękną siostrę Stapletona, która w tajemnicy przed bratem ostrzega go, by natychmiast wyjechał. Okazuje się, że wzięła go za sir Henry’ego. Stapleton zapowiada się z wizytą w Baskerville Hall. Kiedy Watson wraca do zamku, spotyka pannę Stapleton, która przyznaje się, że wierzy w opowieść o psie i dlatego chciała, by rzekomy sir Henry wyjechał.
Ten rozdział ma formę listu Watsona do Holmesa.
Sir Henry jest zainteresowany panną Stapleton. Z jakiegoś powodu jej brat nie jest zadowolony z zainteresowania sir Henry’ego siostrą i stara się nie zostawiać ich nigdy samych. Potwierdza się też, że to żona Barrymore’a odebrała depeszę i że to ona na nią odpisała - Watson uważa, że Barrymore coś ukrywa. Widział go w nocy, stojącego ze świecą przy zamkowym oknie wychodzącym na moczary, jakby na coś czekał.
Ten rozdział także jest listem Watsona do Holmesa.
Sir Henry planuje remont i modernizację zamku. Jest bardzo zakochany w pannie Stapleton. Watson śledzi go podczas spotkania z panną Watson i staje się świadkiem awantury wywołanej przez Stapletona. Po rozmowie okazało się, że baron próbował się oświadczyć, ale panna Stapleton unikała tematu wzajemnych uczuć, a Stapleton zaczął krzyczeć, że nie życzy sobie nachodzenia siostry. Beryl nie sprzeciwiła się decyzji brata i odeszła z nim do domu. Nazajutrz Stapleton przychodzi do Baskerville Hall i przeprasza za swoje zachowanie. Tłumaczy, że bardzo kocha siostrę i nie wyobraża sobie rozstania z nią, ale obiecuje, że w ciągu trzech miesięcy przyzwyczai się do tej myśli.
Watson i sir Henry śledzą Barrymore’a i przyłapują go w nocy na staniu ze świecą koło okna. Okazuje się, że lokaj daje komuś znaki. Kiedy nie chce nic powiedzieć, sir Henry go zwalnia. Wtedy żona Barrymore’a przyznaje się, że na bagnach ukrywa się jej brat, zbiegły z więzienia morderca, któremu zostawiają jedzenie. Watson i sir Henry postanawiają wyjść na moczary i schwytać zbrodniarza. Kiedy tylko na nie wchodzą, słyszą przerażające wycie psa. Nie wracają jednak, lecz znajdują bandytę i zaczynają go gonić. Podczas pościgu widzą na skale nieruchomą męską postać, która zaraz znika. Mordercy udało się uciec.
Ten rozdział jest fragmentem prywatnego dziennika Watsona.
Watson zastanawia się, czy pies może być prawdziwy, dochodzi do wniosku, że nie. Po kłótni z Barrymorem sir Henry zgadza się nie wydawać Seldena (mordercy) policji, ponieważ jego rodzina przysięga, że zbrodniarz zamierza na zawsze opuścić Anglię. Z wdzięczności Barrymore mówi jemu i Watsonowi, że w noc swojej śmierci sir Charles wyszedł spotkać się z kobietą o inicjałach L. L. Barrymore nie wie, kim ona jest.
Zapytany o kobietę o takich inicjałach doktor Mortimer przypomina sobie Laurę Lyons z Coombe Tracey, córkę lekko zwariowanego astronoma. Kobieta owa wyszła za mąż bez zgody ojca, mąż ją porzucił i z trudem uniknęła upadku moralnego, by w końcu powrócić do domu Franklanda.
Barrymore powiadamia Watsona i sir Henry’ego, że według informacji Seldena na bagnach ukrywa się jeszcze jeden mężczyzna, któremu jedzenie przynosi nastoletni chłopiec.
Watson i sir Henry jadą odwiedzić panią Lyons. Jest ona niezwykle piękną kobietą, ale po dłuższym przyglądaniu się Watson zauważa bliżej nieokreśloną pospolitość, która ją szpeci. Początkowo Laura Lyons nie chce rozmawiać, potem mówi o sir Charlesie jak o swoim dobroczyńcy, który pomagał jej uwolnić się od prześladującego ją męża. Przyznaje się do prośby o spotkanie, ale twierdzi, że wcale na nim nie była, bo wcześniej otrzymała inną pomoc. Obawia się wplątania w jakiś skandal.
Watson wyrusza na moczary poszukać drugiego ukrywającego się tam mężczyzny. Po drodze spotyka Franklanda, który udziela mu dokładnych wskazówek. Okazuje się, że tym mężczyzną jest Sherlock Holmes.
Holmes twierdzi, że przybył na moczary po kryjomu, aby nie alarmować nikogo swoją obecnością. Udało mu się także dowiedzieć wielu ciekawych rzeczy. Okazało się, że Laura Lyons jest kochanką Stapletona, natomiast Beryl to nie jego siostra, lecz żona, którą ten wykorzystuje do swoich celów (o czym pani Lyons nie wie). Podejrzenia zaczynają padać na Stapletona.
Pod koniec rozmowy Holmes i Watson słyszą przeraźliwy krzyk człowieka gdzieś na moczarach, a zaraz po nim przerażające warczenie i wycie psa. Biegną na pomoc, ale spóźniają się i pod skałami znajdują zwłoki człowieka. Początkowo myślą, że to sir Henry, ponieważ nosi jego garnitur, ale po obejrzeniu trupa okazuje się, że to zbiegły morderca. Podejrzewają, że legendarny pies jest w rzeczywistości własnością Stapletona i że został wytresowany, by zabijać ludzi o określonym zapachu. W tej chwili nadchodzi Stapleton, który udaje przerażenie morderstwem. Twierdzi, że wyszedł szukać sir Henry’ego, ponieważ zaprosił go na wieczór i nie doczekał się wizyty. Wierzy w informację, że Selden spadł ze skały; nikt nie wspomina o psie, którego słyszeli. Holmes i Watson postanawiają zdobyć dowody na istnienie psa i zaskarbić sobie pomoc Laury Lyons.
Holmes i Watson opowiadają sir Henry’emu o śmierci Seldena i powodach, dla których zginął, i proszą go o współpracę przy szukaniu psa. Holmes podczas rozmowy ogląda obrazy przedstawiające członków rodu Baske rville’ów. Potem dzieli się z Watsonem swoimi spostrzeżeniami - Stapleton jest niezwykle podobny do sir Hugona, co jest dowodem na jego spokrewnienie z Baskerville’ami. Oznacza to także, że motywem jego działania jest chęć stania się właścicielem majątku.
Holmes i Watson zawiadamiają sir Henry’ego, że wyjeżdżają do Londynu, i proszą, aby koniecznie powtórzył to Stapletonowi podczas proszonego obiadu. Proszą także, by odesłał powóz i wracał z Merripit Mouse piechotą przez moczary. Na stacji kolejowej Holmes otrzymuje depeszę z informacją o przyjeździe Lestrade’a - doskonałego agenta policyjnego. Cartwright zostaje poproszony o wysłanie z Londynu depeszy z prośbą o odesłanie zostawionego notesu, a Holmes i Watson zostają na miejscu. Udają się z wizytą do Laury Lyons. Informują ją, że siostra Stapletona jest w istocie jego żoną, a Holmes pokazuje jej zdjęcia i rysopisy Stapletonów (pod dawnym nazwiskiem Vandeleur). Zrozpaczona Laura Lyons zgadza się na współpracę z detektywem. Okazało się, że to Stapleton podsunął jej pomysł poproszenia sir Charlesa o pomoc w uzyskaniu rozwodu i zaproponowania spotkania w tej sprawie, a potem groźbami namówił ją, by nie poszła i nikomu o tym nie wspominała. Holmes jest bardzo zadowolony.
Do Holmesa i Watsona dołącza Lestrade. Urządzają zasadzkę pomiędzy skałami niedaleko od domu Stapletonów, gdzie na obiedzie przebywa sir Henry. Pani Stapleton nie ma w pokoju, w którym siedzą. Watson idzie na zwiady i widzi Stapletona wychodzącego z domu i wchodzącego do szopy, z której dochodzi dziwny brzęk łańcucha, a potem wracającego. Zbiera się mgła. Sir Henry opuszcza dom i idzie ścieżką. We mgle rozlega się odgłos łap wielkiego biegnącego zwierzęcia. Z mgły wyłania się ogromny pies, któremu z pyska buchają płomienie, cały się żarzy, a jego oczy płoną jak węgle. Holmes i Watson strzelają do niego, a pies wyje z bólu, ale biegnie dalej. Wszyscy uciekają, pies zbliża się i już ma skoczyć na sir Henry’ego, gdy Holmesowi udaje się go zastrzelić. Pies to ogromny kundel posmarowany fosforem, który powoduje, że świeci się w ciemności.
Cała trójka udaje się pospiesznie do domu Stapletona. Nie znajdują zbrodniarza, ale uwalniają panią Stapleton, związaną i pobitą. Informuje ich, że Stapleton ukrywa się na środku moczarów, na wyspie, w dawnej kopalni cyny. Sir Henry poważnie się rozchorował na skutek wydarzeń tej nocy oraz wstrząsu wywołanego wiadomością, kim jest kochana przez niego kobieta.
Nazajutrz Holmes i Watson pod przewodnictwem pani Stapleton udają się na bagna. Po drodze znajdują skradziony z hotelu but sir Henry’ego. Odnajdują też miejsce trzymania psa.
Holmes i Watson znajdują się już na powrót w Londynie. Odwiedzają ich doktor Mortimer i sir Henry, który wybiera się w zaleconą mu podróż dla wzmocnienia nerwów. Rozmawiają o sprawie psa Baskerville’ów. Holmes od krył w międzyczasie, że Stapleton pochodził z rodu Baskerville’ów i był synem młodszego brata sir Charlesa, Rodgera, „czarnej owcy” w rodzinie. Kiedy utracił prawie cały majątek, wpadł na pomysł usunięcia pozostałych spadkobierców i sięgnięcia po dobra rodowe. Usłyszawszy o rodzinnej legendzie, postanowił ją wykorzystać, w tym celu kupił olbrzymiego psa i zaczął go tresować. Chciał też namówić żonę do uwiedzenia sir Charlesa, ale nie zgodziła się, więc wykorzystał Laurę Lyons. Tymczasem Beryl chciała uratować choć sir Henry’ego; wysłała do niego anonim. Kiedy dowiedziała się o Laurze, zapałała nienawiścią do męża. Holmes domyślił się tego wszystkiego, potrzebował tylko dowodu i dlatego zaaranżował możliwość ataku na sir Henry’ego, co doprowadziło do schwytania mordercy.
Pies Baskerville’ów należy do gatunku powieści kryminalnych. Z zasady celem takich powieści jest ukazywanie mechanizmów logicznego myślenia, przydatności logiki i chłodnego kojarzenia faktów w rozwiązywaniu najtrudniejszych zagadek. Czytelnik śledzi nie tylko akcję, ale przede wszystkim rozumowanie bohatera-detektywa i kolejne wnioski, które prowadzą go ostatecznie do zdemaskowania mordercy. Z tego względu ostatni rozdział kryminału to tradycyjnie monolog detektywa, służący ukazaniu wszystkiego, co naprowadziło go na trop, i pokazujący krok po kroku drogę do rozwiązania zagadki.
Pies Baskerville’ów jest powieścią ciekawą, ponieważ Conan Doyle użył w niej wielu środków charakterystycznych dla tak zwanej powieści grozy - pierwowzoru dzisiejszego horroru. Powieści takie działy się zwykle na moczarach, mokradłach, bagnach, nocą, we mgle, w starych zamkach lub tajemniczych ruinach, pojawiały się w nich zjawiska nadprzyrodzone i tajemnicze moce z piekła rodem. Podobne cechy ma Pies Baskerville’ów - mamy tutaj zamek, moczary i piekielnego psa.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.