Król Edyp (Sofokles)
Rodzaj literacki: dramat
Gatunek literacki: tragedia antyczna
Okoliczności powstania
Temat został zaczerpnięty z mitu o rodzie Labdakidów, nad którym ciążyła klątwa bogów.
Tytuł
wywodzi się od imienia głównego bohatera, Edypa. Z języka greckiego Edyp - Oidipus, to ktoś o obrzękłych kostkach u nóg. Imię bohatera ma bezpośredni związek z jego losem, przeznaczeniem.
Czas i miejsce akcji
Wydarzenia rozgrywają się w Tebach, kiedy na tronie zasiadł Edyp, który ożenił się z Jokastą, nie wiedząc, że to jego matka. Miał z nią dwie córki: Antygonę i Ismenę i dwóch synów: Eteoklesa i Polinejkesa.
Bohaterowie
Edyp - władca Teb
Jokasta - żona i matka Edypa
Tyrezjasz - niewidomy wróżbita, odsłonił prawdę
Kreon - brat Jokasty
Posłaniec z Koryntu (tam wychował się Edyp)
Plan wydarzeń
1. Zaraza w Tebach.
2. Kreon u wyroczni.
3. Nakaz bogów pozbycia się z miasta mordercy.
4. Rozkaz króla Teb, Edypa, o bezwzględnym śledzeniu mordercy.
5. Wielkie poszukiwania.
6. Edyp zbrodniarzem.
7. Rozpacz króla.
8. Samobójstwo Jokasty.
9. Edyp wygnaniec.
Streszczenie
Prologos
Mieszkańcy Teb są nękani przez zarazy i choroby. Edyp, władca Teb, za wszelką cenę chce się dowiedzieć, co jest tego przyczyną. W tym celu wysłał do wyroczni delfickiej Kreona, który po powrocie oznajmił, iż zabójca Lajosa, poprzedniego władcy, nadal nie uniknął kary, mieszka w Tebach, więc bogowie sprowadzili na miasto plagi. Edyp obiecuje znaleźć i ukarać mordercę.
Parodos
Chór w swojej pieśni na wejście opisuje wygląd miasta, w którym szaleje zaraza.
Epejsodion I
Edyp wzywa wieszcza Tyrezjasza, aby powiedział, kto jest mordercą Lajosa. Ten jednak nie chce udzielić odpowiedzi, czym prowokuje gniew Edypa, który zarzuca mu spiskowanie. Tyrezjasz mówi wtedy: „Którego szukasz, ty jesteś mordercą”. Edyp w dalszym ciągu poszukuje mordercy, ale nie może zapomnieć słów wróżbity.
Stasimon I
Pieśń Chóru jest pełna niedopowiedzeń, kończy się wyrażeniem uznania dla Edypa, który jest dobrym władcą Teb.
Epejsodion II
Dochodzi do kłótni między Edypem a Kreonem. Interweniuje Jokasta i opowiada o szczegółach dotyczących jej poprzedniego męża, Lajosa. Edyp słucha słów żony z przerażeniem, bowiem powoli zaczyna docierać do niego prawda o zabójcy Lajosa. Jokasta lekceważąco odnosi się do przepowiedni.
Stasimon II
Chór z oburzeniem reaguje na słowa Jokasty, opowiada się za świętymi słowami przepowiedni.
Epejsodion III
Jokasta powoli zaczyna uświadamiać sobie, co zrobił Edyp. Z Koryntu przybywa Posłaniec, który informuje o śmierci Polybosa, władcy Koryntu. Edyp uspokoił się, bo zrozumiał, że nie popełnił ojcobójstwa. Wtedy Posłaniec wytłumaczył Edypowi, że Polybos i jego żona Merope nie byli jego rodzicami, przynieśli go im pasterze, którzy znaleźli niemowlę w górach. Edyp, chcąc dowiedzieć się ostatecznej prawdy, rozkazuje sprowadzić pasterza. Jokasta na wieść o tym wybiega z pałacu.
Stasimon III
Chór śpiewa optymistyczną pieśń, iż być może Edyp ma boskie pochodzenie, skoro nie jest synem króla i królowej Koryntu.
Epejsodion IV
Sprowadzony sługa mówi, iż przed laty otrzymał z rąk Jokasty niemowlę, które miał zabić, ale oddał je posłańcowi z Koryntu. Wszystko stało się jasne: ojcobójcą i kazirodcą jest Edyp.
Stasimon IV
Chór snuje refleksje na temat ludzkiego życia, które jest marnością, zaś człowiek jest bezsilny wobec sił wyższych.
Exodos
Posłaniec domowy wychodząc z pałacu informuje, że Jokasta popełniła samobójstwo (powiesiła się). Wkrótce pojawia się Edyp, który się oślepił. Prosi Kreona, który zasiadł na tronie w Tebach, aby go wygnał z miasta, chce też, aby Kreon zaopiekował się jego córkami, Antygoną i Ismeną.
Problematyka
Edyp to postać tragiczna. Tragizm jego losu polega na tym, iż za wszelką cenę chciał uciec przed przepowiednią, jednak swoje kroki kierował w stronę jej spełnienia - zabił ojca i ożenił się z matką. Edyp sprowadza na siebie zgubę poprzez działania, jakie podjął.
Czyny, które popełnił Edyp, są wynikiem jego niepełnej wiedzy oraz złej interpretacji wyroczni. Edyp oślepiając się uznaje swoją winę.
O losie człowieka decyduje Przeznaczenie, przed którym nie można uciec, każdy krok człowieka zbliża go do jego wypełnienia.
Budowa
Zachowana zasada trzech jedności:
- czasu - wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia;
- miejsca - wydarzenia toczą się przed pałacem w Tebach; o zdarzeniach, które miały miejsce nie przed pałacem informują posłańcy;
- akcji - tematem jest niezawiniona wina tragiczna.
Zachowana jest zasada decorum - język bohaterów jest wzniosły, nie ma bezpośrednio ukazanych scen drastycznych.
Występuje chór, który komentuje przebieg wydarzeń oraz prowadzi dialogi z bohaterami.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.