Stary człowiek i morze (E. Hemingway)
Czas i miejsce akcji
Akcja opowiadania rozgrywa się w ciągu trzech dni na wschodnim wybrzeżu Kuby, w pobliżu Golfstromu.
Bohaterowie
Santiago - stary rybak, którego prześladuje pech - od 84 dni nie złowił żadnej ryby. Człowiek uparty, silny wewnętrznie. Wie, że człowiek „Nie jest stworzony do klęski” - to znaczy nie poddaje się, nie załamuje, nawet jeśli jego działania kończą się niepowodzeniem. Bardzo lubi swojego młodego przyjaciela, Manolina. Wpaja mu życiowe wartości, które dobrze jest respektować - uczciwość, ambicję, honor, szacunek dla przyrody, która jest pokrewna człowiekowi. Santiago to stary mężczyzna, jego ręce noszą ślady licznych połowów (szramy od linek), a skóra pokryta jest licznymi plamami od słońca. Kiedyś był bardzo silny, teraz fizyczną słabość udaje mu się pokonać dzięki wewnętrznej pewności, że jeśli zechce, może wytrwać i pokonać olbrzymiego marlina. Piękny jest jego stosunek do morza i ryb, nazywa je braćmi i zabija tylko dlatego, że to stanowi środek jego utrzymania. Mówi do morskich ptaków jak do dobrych towarzyszy. Jego niezłomna postawa jest dowodem na to, że „człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać” - to znaczy człowiek działający w zgodzie z prawymi zasadami jest zawsze zwycięzcą, nawet jeśli poniesie porażkę. Pierwowzorem Santiago była postać autentyczna, kubański rybak - przyjaciel Hemingwaya. Naprawdę nazywał się Gregorio Fuentes, zmarł w swoim miasteczku w wieku 104 lat.
Manolin - młody chłopiec, towarzysz rybackich wypraw Santiago. Choć rodzice każą mu przenieść się na inną łódź (ze względu na niepowodzenie starego rybaka), Manolin wciąż mu pomaga. Jest dobry, cierpliwy, mądry, wie, że stary towarzysz może go nauczyć nie tylko łowić ryby, ale przede wszystkim żyć uczciwie. Santiago jest dla Manolina najwyższym autorytetem, wzorem do naśladowania, ojcem duchowym.
Narracja
Narracja trzecioosobowa, narrator wszechwiedzący - zna przeżycia Santiago i Manolina. Relacjonuje wydarzenia, pozostawiając je bez komentarza, często stosuje mowę niezależną, dosłownie przytaczając myśli Santiago.
Gatunek
Jest to opowiadanie: występuje niewielu bohaterów, fabuła ma właściwie jeden wątek - los Santiago, starego rybaka, który samemu sobie i innym chce dowieść, że może zostać zniszczony, ale nie pozwoli zabić w sobie własnego człowieczeństwa. Akcję wypełnia samotny połów Santiago, jego walka z morzem, marlinem, a potem rekinami.
Kompozycja
Opowiadanie ma prostą, klarowną kompozycję: ekspozycja zajmuje pierwsze akapity - tu autor opisuje życie Santiago, charakteryzuje go oraz informuje o przyjaźni rybaka z chłopcem, Manolinem. Centralna część opowiadania to samotny połów. Akcja właściwa rozpoczyna się w momencie złowienia marlina. Punkt kulminacyjny to zwycięstwo nad olbrzymią rybą, zabicie jej. Niespodziewany zwrot akcji następuje w chwili nadpłynięcia rekinów. Przegrana w walce z tymi rybami to rozwiązanie akcji. Pięknym zakończeniem opowiadania jest sen Santiago o lwach.
Plan wydarzeń
1. Zmiana miejsca połowu ryb.
2. Ryba bierze następnego dnia po wypłynięciu rybaka.
3. Ciągnięcie łodzi rybaka przez wielką rybę - marlina.
4. Zwycięstwo nad rybą.
5. Atak rekinów.
6. Walka Santiago z napastnikami.
7. Powrót do osady ze szkieletem wielkiego marlina.
8. Sen o lwach.
Streszczenie
Stary rybak Santiago, który mieszkał na wschodnim wybrzeżu Kuby, w pobliżu Golfstromu, od 84 dni nie złowił żadnej ryby. Żal mu było, że jego przyjaciel i pomocnik - chłopiec, który zawsze pływał z nim, zwijał liny i zniszczony żagiel oraz przynosił jedzenie, ze względu na zarobek musiał pływać z innymi. Postanowił zmienić miejsce połowu i odpłynąć daleko poza linię przybrzeżnych wód. W drugim dniu po wypłynięciu poczuł, że złowił wielką rybę, ale nie mógł jej zabić i ryba ciągnęła łódź przez kolejne dwa dni. Trzymając rybę na haku, bardzo cierpiał, bo drętwiały mu skaleczone ręce, był głodny, spragniony i potrzebował snu. Wreszcie zabił marlina i przymocował do łodzi. Krwawiąca zdobycz zwabiła rekiny, które zjadły rybę, mimo że Santiago walczył z nimi harpunem, nożem, pałką, kawałkiem wiosła.
Wyczerpany wrócił do osady ze szkieletem marlina przymocowanym do łodzi. Nic nie zarobił w czasie tego połowu, ale odzyskał świadomość swej zawodowej wartości i podziw innych rybaków. Był tak zmęczony, że położył się spać. Śniły mu się lwy, które w księżycową noc bawiły się na afrykańskiej plaży jak koty. Podczas odpoczynku nie był sam, siedział bowiem przy nim chłopiec, który wpatrywał się w śpiącego.
Problematyka
Uniwersalny wymiar opowiadania
Opowiadanie Stary człowiek i morze zostało wydane w 1952 r. i bezpośrednio przyczyniło się do przyznania autorowi Nagrody Nobla dwa lata później. W jednym z wywiadów Hemingway przyznał się, że przerabiał utwór ok. 200 razy, więc z pewnością jest przemyślany i dopracowany. W utworze pojawiają się ważne słowa: „Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”, które z opowieści o rybaku czynią tekst o ludzkim życiu pełnym klęsk i zwycięstw. Bohater walczy o godne istnienie, pokonuje siły natury i swoje ludzkie słabości, uczy, że mimo poczucia pecha człowiek powinien mieć nadzieję na poprawę sytuacji i starać się zmienić swój los. Swą postawą, zachowaniem Santiago wskazuje na znaczenie w życiu optymizmu, wiary we własne siły, uporu w dążeniu do celu.
Pojawiające się we śnie rybaka lwy symbolizują piękno świata. Człowiek i świat są zrównani, scaleni, więc człowiek nie może czuć się wyobcowany i odrzucony przez świat.
Ukazanie istotnych dla wszystkich ludzi wartości sprawia, że opowiadanie Hemingwaya ma wymiar uniwersalny.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.