Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Kiedyś, jeszcze przed wojną, do domu pisarki trafił chłopiec. Szukał schronienia, potem zniknął i więcej się nie pojawił. Jego postać stała się pierwowzorem postaci Zenka.
Wszystkie wydarzenia przedstawione w powieści rozgrywają się w czasie wakacji (od 11 lipca do połowy sierpnia - po żniwach), w latach pięćdziesiątych XX wieku.
Akcja toczy się w Olszynach, jest to mała miejscowość, w której na wakacjach przebywają dzieci. Głównym miejscem spotkań jest mała wyspa, która powstała na rzece Młynówce po ostatniej powodzi wiosennej.
Zenek Wójcik. Gdy dzieci zobaczyły go pierwszy raz, miał bladą, wynędzniałą twarz, zapadnięte policzki. Wiadomo było, że chłopiec dawno nie był w domu, świadczyły o tym niestrzyżone włosy, podniszczona drelichowa kurtka, wymięte spodnie. Zenek zwrócił jednak uwagę dzieci (szczególnie dziewcząt). Był bowiem chłopcem wysokim, szczupłym, ciemnowłosym, miał ładne szerokie brwi.
Bohater miał około szesnastu lat. Był nad wiek poważny i opanowany, skryty, zamknięty w sobie, nieufny. Jego ojciec to nałogowy alkoholik, który nigdy nie interesował się synem. Po śmierci matki konflikt z ojcem pogłębił się. Zenek nie kochany, niepotrzebny w domu, uciekł szukać wujka.
W czasie wędrówki ujawniło się wiele jego dodatnich cech: zaradność, samodzielność, wytrwałość, upór. Dominującą cechą Zenka była odwaga. Uratował dziecko pozostawione na wozie. Miał dobre serce. Lubił psa Dunaja. Mimo wielu błędów, które popełnił, chłopiec zdolny był do poprawy. Dzięki temu zyskał przyjaciół.
Dzieci występujące w powieści Ten obcy można nazwać postaciami pierwszoplanowymi. Są to ważne osoby, mają wpływ na przebieg akcji, aczkolwiek nie są bohaterami głównymi.
Pestka Ubyszówna przebywa w Olszynach wraz z matką. Pestka to dziewczyna ładna i zgrabna. Ma czarne, puszyste włosy, które kontrastują z szarymi oczami. Lubi być w centrum zainteresowania: pewna siebie, przebojowa. Swoim zachowaniem przypomina zachowanie chłopców. Pestka pochodzi z zamożnej rodziny. Jest jedynaczką, ma kochających rodziców. Stanowi kontrast Uli, swojej przyjaciółki. Pestka to dziewczyna ambitna, nie lubi być gorsza od innych, nie znosi porażek.
Ula Zalewska to rówieśniczka i koleżanka Pestki. Ula to przeciwieństwo Pestki, dziewczyna małomówna, skryta i nieśmiała. Nie lubi się zwierzać. Próba opowiedzenia przyjaciółce o sobie kończy się niepowodzeniem. Ula bowiem potrzebuje akceptacji, Pestka słuchając myśli o czymś innym. To onieśmiela dziewczynę.
Po śmierci matki Ula jest wychowywana przez ciotki. W Olszynach mieszka jej ojciec, lekarz. Dziewczyna ma do niego żal, ponieważ zostawił ją i jej mamę, ale zarazem chce z nim nawiązać bliższy kontakt. Delikatność i urok osobisty zjednują Uli przyjaźń Zenka. Obdarza ją zaufaniem, jej powierza swoje sekrety.
Marian Pietrzyk - zrównoważony i rozsądny chłopiec. Zawsze postępuje uczciwie. Szalone i naiwne pomysły Julka - swojego młodszego kuzyna - najpierw analizuje i dopiero potem niektóre wciela w życie. Niezbyt lubi Zenka, bo ten zajął jego dominującą pozycję w grupie. Organizuje jednak wyprawę do Strykowa, aby odnaleźć wuja Zenka.
Julek Miler - kuzyn Mariana, dziecinny, naiwny, pozytywnie nastawiony do świata i otoczenia, w działaniu kieruje się emocjami. Zenek staje się dla niego kimś niemal świętym, kimś dla kogo byłby gotów zrobić bardzo wiele. Angażuje się w pomoc dla Zenka. Nie chce, aby ten opuszczał wyspę.
Doktor Zalewski, ojciec Uli
matka Pestki
dziadkowie Mariana i Julka.
Występuje tu narrator wszechwiedzący, opowiada w trzeciej osobie. Ten obcy to wielowątkowa powieść współczesna. Podejmuje problemy nastolatków żyjących w latach pięćdziesiątych. Ponieważ powieść porusza wiele problemów moralnych, opisuje życie wewnętrzne bohaterów, możemy ją nazwać powieścią psychologiczną.
1. Tajemniczy przybysz na wyspie.
2. Opieka nad Dunajem.
3. Poznanie Zenka Wójcika.
4. Opieka przyjaciół nad rannym chłopcem.
5. Bójka z przybyłymi na wyspę intruzami.
6. Kradzież jabłek, uratowanie dziecka przez Zenka.
7. Nieoczekiwane wiadomości i sąd nad przyjacielem.
8. Zwierzenia Zenka, których adresatką jest Ula.
9. Odejście chłopca.
10. Próby przekonania Zenka, by powrócił na wyspę.
11. Starania Uli i oddanie pieniędzy przekupce.
12. Spotkanie Julka z Zenkiem.
13. Powrót.
14. Zenek w niebezpieczeństwie.
15. Interwencja dorosłych.
16. Pomoc doktora Zalewskiego.
17. Pożegnanie z Zenkiem.
W ponury, deszczowy dzień dwaj bracia cioteczni, Julek i Marian, odwiedzają swą koleżankę, Pestkę. Mają dla niej wiadomość, że ktoś obcy pojawił się na ich wyspie. Uważają, że należy jakoś sprawdzić, kim jest nieproszony gość. W drodze powrotnej chłopcy rozmawiają o Pestce, uważają ją za bardzo ładną i miłą dziewczynę. Wstępują do Uli, którą informują, że wkrótce odwiedzi ją Pestka.
Ojciec Uli jest lekarzem. Jego stosunki z córką nie układają się najlepiej, a rozmowy ograniczają się najwyżej do kilku zdań. Przychodzi Pestka i rozmawia z Ulą o tajemniczych odwiedzinach na wyspie. Dziewczynki rozmawiają także o swoich kłopotach z rodzicami. Pestka uważa, że nie warto mówić wszystkiego rodzicom, bo i tak niewiele z tego rozumieją. Gdy ulewa się kończy, postanawiają wyruszyć na wyspę. Po drodze spotykają bezdomnego psa, którym zaopiekowała się Ula. Nazwała go Dunaj. Gdy docierają na wyspę, zauważają czyjąś obecność.
Dziewczynki znajdują śpiącego chłopca. Ula zostaje na wyspie, Pestka zaś idzie po chłopców. Gdy nieznajomy budzi się, Ula zaczyna z nim rozmawiać. Obcy ma zranioną i spuchniętą nogę. Ula grzeje na ognisku wodę i parzy mu miętę. Chłopiec ponownie zasypia, w tym czasie pojawia się reszta dzieci. Zaczynają dyskutować, w jaki sposób można mu pomóc. Zajęci rozmową nie zauważają, że obcy obudził się i słucha ich z uwagą.
Obcy nie chce powiedzieć nic o sobie. Pragnie tylko udać się jak najszybciej w dalszą drogę, przeszkadza mu w tym spuchnięta noga. Gospodarze wyspy namawiają go, by skorzystał z pomocy lekarza - ojca Uli. Chłopiec zgadza się i obiecuje przyjść do gabinetu. Ula udaje się tam wcześniej i prosi ojca, by zbadał jej chorego kolegę. Chłopcy dowiadują się, że nazywa się Zenek Wójcik. Lekarz czyści i opatruje chłopcu ranę, co przynosi Zenkowi wyraźną ulgę. Pan Zalewski domaga się jednak, by ktoś z rodziny zgłosił się po niego, gdyż chłopiec nie może w tym stanie sam chodzić. Doktor widząc, że chłopiec coś ukrywa i nie może się skontaktować z rodzicami, postanawia odwieźć go do szpitala. Zenek jednak ucieka z poczekalni.
Rankiem następnego dnia Zenek przychodzi po Julka i prosi go o zakup chleba. Julek budzi po drodze Mariana i razem wracają do Zenka. Marian wskazuje mu drogę do Strykowa, jednocześnie przestrzega go, że rana może się otworzyć. Tak też się dzieje. Chłopcy dowiadują się, że Zenek szuka swego wujka. Według ostatnich wieści buduje on most w Strykowie. Postanawiają o wszystkim powiadomić wujka Zenka. Pojawiają się dziewczyny, które jednak obiecują dochować tajemnicy. Ojciec Uli pyta córkę, czy nie wie, co się stało z Zenkiem, ta jednak zaprzecza, by miałą z nim kontakt.
Chłopcom nie udaje się pożyczyć rowerów, będzie to możliwe dopiero pojutrze. Na ten czas postanawiają ukryć Zenka na wyspie, w zbudowanym z gałęzi szałasie. Ula przez Pestkę podaje Zenkowi opatrunek, chłopiec jest bardzo ciekaw, dlaczego nie przychodzi sama. Wszyscy razem urządzają sobie na wyspie ucztę. Zenek opowiada o swych poszukiwaniach wujka oraz o ptakach zamieszkujących wyspę. Obcy bardzo imponuje dzieciom swoim doświadczeniem i wiedzą. Są bardzo smutne, że będzie musiał kiedyś odejść.
Chłopcy szykują się na wyprawę do Strykowa. Jednak kolega nie chce pożyczyć Julkowi roweru, gdyż boi się, że odda mu popsuty i żąda czegoś w zastaw. Julek daje mu pożyczony od Pestki zegarek. Tymczasem Pestka i Ula przebywają wraz z Zenkiem na wyspie. Chłopiec opowiada im, że pochodzi z Wrocławia i przyjechał tu autostopem. Następnie razem z Ulą obserwuje pływackie popisy Pestki. Gdy chłopcy wracają, mają dla Zenka smutną wiadomość - budowa mostu w Strykowie nie rozpoczęła się. Zenek jest załamany.
Zenek pozostaje na wyspie, ku radości swych przyjaciół. Pewnego dnia, gdy Ula bawiła się z coraz bardziej oswojonym Dunajem, dwóch chłopców zaczęło rzucać w psa kamieniami. Wtedy zostali zaatakowani przez Zenka. Gdy chłopiec zaczął tracić siły, z pomocą przychodzą mu Ula, Marian i Julek. Udaje się im pokonać intruzów, potem rozpoczynają poszukiwania psa. Znajdują go zranionego i postanawiają zabrać go ze sobą na wyspę. Jednak w chwili nieuwagi pies, skrzywdzony przez ludzi, ucieka.
Pewnego dnia dzieci nie zastają Zenka na wyspie, domyślają się, że poszedł do sklepu po chleb. Spotykają go po drodze, kradnącego jabłka. Zenek drwi z nich, że żadne nie odważy się na wyprawę do sadu. Razem wracają do sklepu, by napić się oranżady. Przed sklepem stoi zaprzęgnięty w konia wózek ogrodniczy z dzieckiem. Nagle przestraszony hukiem traktora koń rozpoczyna szaleńczy galop. Wszyscy są przerażeni. Zenek dogania jednak wózek i zapobiega zderzeniu z samochodem. Matka dziecka dziękuje Zenkowi, ten jednak pytany o swe imię i nazwisko podaje fałszywe dane. Dziewczynkom bardzo imponuje czyn Zenka, zwłaszcza jego skromność i niechęć do pochwał.
Kiedy Pestka wróciła do domu, pani Ubyszowa była bardzo zagniewana. Na początku nie odzywała się do córki, potem upominała ją, że miała wrócić wcześniej. Pestka złości się. Wieczorem matka przytula córkę i próbuje nawiązać rozmowę, wspominając dawne, łączące je zaufanie. Następnego dnia przyjaciele znów spotykają się na wyspie. Dobry nastrój psuje powracający z targu Marian. Pyta Zenka, czy okradł przekupkę na targu. Zenek przyznaje się i odchodzi.
W domu Ula pisze list do mamy, opowiada wydarzenia minionego dnia. Bardzo żal jej Zenka. Nagle do pokoju wpada kamyk owinięty w kartkę z prośbą, by Ula wyszła na drogę. Zenek tłumaczy powód kradzieży: był głodny. Postanawia odejść, lecz nie wróci już do domu, gdyż ojciec go nie chce. Rozmowę przerywa przyjazd doktora. Zenek odchodząc szepce: „Ty jesteś jedyna na świecie”.
Chłopcy są bardzo przygnębieni odejściem Zenka. Marian odwiedza Ulę, która kończy pisać list pełen skarg na brak miłości ze strony ojca. Pojawia się reszta przyjaciół. Rozmawiają o Zenku, próbują znaleźć dla jego czynu okoliczności łagodzące. Ula opowiada o kłopotach Zenka z ojcem. Dzieci są zszokowane, nie wyobrażają sobie, by ich ojcowie mogli tak postępować.
Julek nie może zapomnieć Zenka, ma żal do Mariana, że wszystko stało się przez niego. Po kolacji Marian pakuje walizkę, postanawia dogonić Zenka, który idzie pieszo. Rano oznajmiają dziadkom, że wybierają się na wycieczkę. Marian wsiada do autobusu, a Julek udaje się na wyspę. Marian wysiada w Bielicach i rusza na poszukiwania Zenka, jednak bardzo obawia się spotkania z nim i kpin z jego strony.
Dzieci martwią się, że Zenek może zostać aresztowany za kradzież. Bardzo chcą oddać pieniądze przekupce, wtedy Zenek byłby bezpieczny. Nie chcą jednak prosić o nie rodziców. Ula postanawia pożyczyć od ojca 50 zł, nie chce jednak wyjawić mu celu tej pożyczki. Na pytanie doktora, dlaczego mu nie ufa, odpowiada, że nawet go nie zna.
Wraca do domu Marian, spotkał Zenka na drodze, lecz chłopak nie chciał wrócić na wyspę.
Przyjaciele przestali się spotykać. Pestka dowiaduje się, że Ula pracuje przy zbiorze porzeczek. Dziwi się koleżance, że chce oddać zarobione pieniądze przekupce. Wtedy Ula mówi jej o wyznaniu Zenka, Pestka jest bardzo zazdrosna. Na drugi dzień Ula przynosi chłopcom pieniądze i prosi, by oddali je przekupce. Ustalają wspólnie plan podrzucenia ich okradzionej kobiecie.
Po kilku dniach Julek z dziadkiem wybierają się na jarmark. Julek spotyka Zenka. Namawia go do powrotu na wyspę, opowiada, że oddali pieniądze, które zarobiła Ula. Zenek jest bardzo zaskoczony.
Julek opowiada znajomym, że spotkał Zenka, jednak nie chciał on wrócić na wyspę. Pewnego dnia chłopcy odwiedzili wyspę. Zastali tam Zenka. Okazało się, że Zenek pracował przy żniwach u gospodarza. Następnego dnia na wyspie pojawili się chłopcy, którzy kiedyś rzucali kamieniami w Dunaja. Ich rozmowę podsłuchuje Julek, planują oni powiedzieć na posterunku o tym, że Zenek kradnie i dlatego się ukrywa.
Julek opowiada Marianowi o wszystkim. Postanawiają wraz z dziewczynami zwrócić się do kogoś z dorosłych o pomoc. Pestka nie chce mieszać w to swojej matki, jednak mówi jej o wszystkim. Pani Ubyszowa stwierdza, że dzieci nie najlepiej wybrały sobie przyjaciela, wypomina Pestce, że ją oszukiwała. Postanawia powiadomić o wszystkim ojca Uli.
Doktor Zalewski proponuje Zenkowi mieszkanie u siebie. W tym czasie Marian zostaje pobity przez wrogów Zenka. Do domu Uli przyjeżdża powiadomiony o Zenku milicjant Kowalski. Ojciec Uli rozmawia z nim na osobności. Zenek zostaje na noc w domu doktora, zaś Ula nocuje u ciotki.
Rano ojciec wyjaśnia Uli, że poprosił milicjanta o odnalezienie wujka Zenka. Ojciec i Ula nareszcie zaczynają szczerze z sobą rozmawiać. Doktor mówi o kobiecie, dla której rzucił mamę Uli. Nigdy jednak nie przestał kochać żony. Dziewczynka pisze o tym w liście do swej zmarłej matki. Wraca ojciec - przywozi dobrą wiadomość: adres wujka, który czeka na Zenka.
Na pożegnanie Zenek wręcza Uli kopertę, są w niej pieniądze oraz list z wyznaniem miłosnym. Zgodnie z prośbą, Ula po przeczytaniu pali list. Przyjaciele odprowadzają Zenka na dworzec. Wymieniają adresy, obiecują pisać do siebie i spotykać się często.
Autorka porusza w powieści problem dzieci z rozbitych rodzin, z takich właśnie pochodzą Ula i Zenek. Stąd porozumienie, które zaistniało między nimi. Dzieci te są bowiem samotne, zagubione, czują wielką potrzebę ciepła, przyjaźni i miłości. Jurgielewiczowa pokazuje, że są one bardzo wrażliwe, subtelne (Ula), potrafią zobaczyć i odczuć o wiele więcej niż ich rówieśnicy żyjący w szczęśliwych rodzinach.
Powieść uczy pozytywnych zachowań. Pokazuje, jak postępować w trudnych sytuacjach. Uczy, iż ludziom należy pomagać, gdy ci potrzebują wsparcia. Należy też łagodnie postępować wobec zwierząt (przykład psa Dunaja).
W powieści przedstawione zostały trudne problemy, z którymi niekiedy musi borykać się nastolatek (np. Zenek uciekł z domu, musiał kraść, aby zaspokoić głód). Obydwa te czyny są godne potępienia. Warto jednak pamiętać o intencjach chłopca, jego sytuacji osobistej i pozytywnych cechach charakteru. Również podejmowane przez autorkę kwestie dotrzymania tajemnicy danego słowa są ważne w relacjach między ludźmi. Przestrzeganie tych zasad pomaga bohaterom powieści w nawiązaniu przyjaźni. Chociaż chłopcom trudno jest utrzymać wszystko w tajemnicy, mają jednak silną wolę i na ich słowie można polegać.
W utworze występują trzy główne wątki. Oczywiście najważniejszy dotyczy Zenka. Składają się nań wydarzenia od momentu ucieczki chłopca z domu, przez pobyt na wyspie aż do odszukania wujka.
Drugi główny wątek to wątek przyjaźni między dziećmi i obcym przybyszem. Trzeci wątek obejmuje uczucie, które budzi się między Ulą i Zenkiem i wynikające z tego konsekwencje.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.