Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Podkrakowskie wesele, na którym spotkali się przedstawiciele chłopów i inteligencji z miasta, posłużyło pisarzowi za punkt wyjścia do przeprowadzenia dogłębnego rozrachunku ze współczesnym sobie społeczeństwem. W dramacie pojawia się cała galeria postaci reprezentatywnych dla ówczesnego społeczeństwa, a także zjawy, goście z zaświatów, wyrażający marzenia i niepokoje realnych postaci.
Społeczeństwo polskie ukazane w dramacie jest niezdolne do czynu powstańczego, zawiodła zarówno inteligencja - dekadencka, rozpoetyzowana, nieodpowiedzialna, bojaźliwa, jak i chłopi - niedojrzali politycznie, niesamodzielni. Nie doszło do sojuszu stanów. Zadawnione urazy i odwieczne konflikty przyczyniły się do nieufności, obcości, niezrozumienia. Dramat Wyspiańskiego znalazł się w repertuarze klasyki narodowej i jest traktowany jako jedna z najistotniejszych wypowiedzi poetyckich na temat polskiego społeczeństwa.
Zarówno inteligencja, jak i chłopi zostali poddani dosadnej krytyce i ośmieszeniu. Wyspiański ukazał brak zrozumienia między przedstawicielami obydwu warstw społecznych, ignorancję inteligencji wobec problemów współczesnej wsi:
Pan Młody - jest zafascynowany wiejskim folklorem, przejmuje obyczaje chłopów, poszukuje w ludzie sił witalnych, biologicznych wartości, które w mieście uległy zatraceniu. Jednak jego wiedza o ludzie jest bardzo powierzchowna, nie umie zrozumieć prawdziwej natury chłopów. Jest typowym przykładem ludomana.
Dziennikarz - nie dostrzega problemów wsi, pielęgnuje jej archaiczny obraz, widzi ją jako „wieś zaciszną, wieś spokojną”. Lekceważąco traktuje chłopów, nie rozumie ich zainteresowania światem, polityką. Obawia się rodzącej się w nich świadomości narodowej, nie chce by powtórzyła się sytuacja z 1846 roku (rzeź galicyjska).
Radczyni - to ograniczona, przeświadczona o swej wyższości krakowska mieszczka. W rozmowie z Kliminą obnaża swoją niewiedzę na temat prac gospodarskich.
Poeta - przedstawiciel pokolenia dekadentów, słaby, znużony życiem, zblazowany poszukiwacz nowych wrażeń.
Gospodarz - jest on jakby łącznikiem między światem inteligencji i chłopów. Imponują mu godność, duma, wartości reprezentowane przez lud. Wierzy w ich silę i mądrość. Mówi: „chłop potęgą jest i basta”. Pamięta także o przeszłości, o chłopskiej rabacji.
Polska inteligencja jest dekadencka, nieodpowiedzialna, niezdolna do czynu.
Chłopi są świadomi swojej siły i potęgi. Czepiec przypomina, w rozmowie z Dziennikarzem, że z takich jak on był Bartosz Głowacki (kosynier Kościuszki). Zna swoją wartość, „garnie się do świata”, interesuje się polityką, czytuje gazety. Jednocześnie zadziorny, zawzięty, chętny do bijatyk i awantur. Chłopi w dramacie są niedojrzali politycznie, niesamodzielni, zainteresowani własnymi korzyściami - Jasiek gubi złoty róg, schylając się po czapkę z pawimi piórami. Stanisław Wyspiański rozlicza się także z polskimi mitami narodowymi: mitem chłopa - Piasta, chłopa - kosyniera, mitem o przywódczej roli inteligencji. Nie dochodzi do sojuszu stanów: zadawnione urazy, odwieczne konflikty przyczyniają się do nieufności, obcości, niezrozumienia.
Oryginalność formy dramatycznej polega na połączeniu dwóch planów: realistycznego i symboliczno-fantastycznego. Obydwa plany przenikają się wzajemnie, sprawiając, że granica między realizmem a fantastyką zdaje się zacierać.
Akt I ma charakter komedii obyczajowej, jest niemal pozbawiony akcji w normalnym tego słowa znaczeniu. Zbudowany jest z dialogów prowadzonych przez kolejno pojawiających się na scenie gości weselnych.
Akt II zaczyna się o północy wraz z pojawieniem się Chochoła, który zapowiada korowód widm. Akt ten ma charakter symboliczno-fantastyczny.
Akt III jest połączeniem elementów obyczajowo-satyrycznych z symbolicznymi.
Wesele swoją formą nawiązuje do tradycji jasełek lub szopki krakowskiej. W izbie gościnnej pojawiają się coraz to nowe pary bohaterów i wygłaszają swoje kwestie.
Sztuka symboliczna, odwołując się do neoplatonizmu, filozofii hinduskiej oraz elementów filozofii Carla du Prela, A. Schopenhauera i in. uznawała, że dostępny człowiekowi świat materialny jest jedynie złudzeniem czymś, co przemija. Rolą artysty jest dotarcie do tajemnicy bytu, ujęcie wieczności.
Symbol, w odróżnieniu od alegorii (skonwencjonalizowanej i jednoznacznej), miał przedstawiać to, co niewyrażalne, niemożliwe do sprecyzowania. Tym samym jest to znak wieloznaczny, polegający na wywoływaniu wzruszeń, ich sugerowaniu, a nie racjonalnym opisie idei. Funkcję symbolu mogą pełnić: (na przykładzie Wesela)
a) postaci z mitów kultury i postaci archetypiczne np. Wernyhora
b) przedmioty np. złoty róg, chochoł
c) sytuacje np. chocholi taniec.
Symbol to fragment świata przedstawionego w dziele literackim (przedmiot, zjawisko, obraz), którego znaczenie jest dwupłaszczyznowe: obok tego, które jest bezpośrednio dane w związku z określoną sytuacją fabularną, sceniczną lub liryczną, istnieje wyższy poziom znaczeniowy, wskazywany przez system sygnałów, choć niejasny i niejednoznaczny.
Pojawiające się w dramacie postacie mogą być odbierane na różne sposoby:
- jako duchy, postacie z zaświatów, baśniowe twory, np. Chochoł, Widmo ukochanego Marysi;
- konkretyzacje marzeń i kompleksów bohaterów, produkt przeprowadzanej psychoanalizy, rachunku sumienia, np. Rycerz ukazujący się Poecie, Stańczyk rozmawia z Dziennikarzem;
- symbole narodowe - zbiorowych mitów, spychanych w niepamięć lęków (Upiór - Jakub Szela), snów o wspaniałej przeszłości (Rycerz), wspomnień o hańbie (Hetman), marzeń o solidarnej walce o wolność (Wernyhora).
Przedmioty symboliczne w Weselu to:
- złota podkowa gubi ją koń Wernyhory, pełni funkcję symbolu szczęścia. Gospodyni skrzętnie chowają w skrzyni, co oznacza egoizm, zapomnienie o interesach zbiorowości;
- złoty róg otrzymuje go Gospodarz od Wernyhory. Ma wzywać Polaków do walki niepodległościowej. Jest przekazany Jaśkowi (szlachecka niechęć do przewodnictwa narodowi), a ten gubi róg, schylając się po czapkę z pawimi piórami (przedkładanie dóbr własnych nad interes narodowy);
- sznur pozostaje Jaśkowi po straconym rogu. To znak utraconej szansy i symbol zniewolenia, więzów;
- kosy przygotowane przez chłopów do walki, postawione na sztorc są znakiem patriotyzmu chłopstwa i jego gotowości do walki narodowowyzwoleńczej.
Sytuacja symboliczna: chocholi taniec. Uzbrojeni w kosy chłopi na próżno oczekują na dźwięk cudownego rogu mający zmobilizować naród do powstania. Moment bezsilności wykorzystuje Chochoł, wprowadzając bohaterów w taniec-trans, przy wtórze wygrywanej na badylu muzyki. Ta symboliczna scena tańca niemocy ma wybitnie pesymistyczną wymowę, co podkreślają słowa piosenki Chochoła: „Miałeś, chamie, złoty róg, ostał ci się jeno sznur”.
Utwór ten jest pełen aluzji, niedopowiedzeń, niejednoznacznych obrazów, nie daje się do końca zinterpretować, jest bogaty w symbolikę.
Symbol to pojedynczy motyw lub zespół motywów występujący w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, mających za zadanie kierować ku nim myśl czytelnika. Interpretacja symbolu wymaga od odbiorcy erudycji i znajomości reguł odczytywania, otwiera możliwości różnych rozumień. Symbol ze swej natury jest wieloznaczny, nieprecyzyjny i niejasny.
Dramat Stanisława Wyspiańskiego stworzył symbolikę, która automatycznie weszła do systemu znaków, służących mitologii narodowej: złoty róg - jego dźwięki miały być sygnałem do boju o niepodległość, miał powieść naród do zwycięstwa. Zgubienie rogu przez Jaśka to utrata szansy na powstanie. Czapka z pawich piór - symbol próżności, dostatku, wartości pozornych. Chochoł - to symbol społeczeństwa, na razie uśpionego, niezdolnego do czynu; oznacza niemoc, przegraną sprawę narodową. To także symbol narodu, który się odrodzi:
„Me przeziębi najgorszy mróz,
jeśli kto ma zapach róż,
owiną go w słomę zbóż
a na wiosnę go odwiążą
i sam odkwitnie”.
Chocholi taniec - monotonny, usypiający, letargiczny, pogrążający w niemocy i zapomnieniu taniec. Symbol zniewolenia i marazmu.
Złota podkowa - symbol szczęścia.
Dzwon Zygmunta - symbol wielkości i chwały Polski.
Chata bronowicka - symbol arki, polska scena narodowa.
Stanisław Wyspiański w mistrzowski sposób zaprezentował postacie i sytuacje, uchwycił istotę ich charakteru. Połączył żart, ironię z fragmentami niezrównanej piękności i poezji. Dokonał syntezy sztuk, łącząc elementy plastyki i muzyki z tekstem literackim:
- liczne nawiązania do polskiego malarstwa: Jan Matejko Wernyhora, Stańczyk, Racławice, Jacek Malczewski Melancholia, Błędne koło.
- muzyka: dynamiczne, weselne tańce, gra i śpiew Chochoła.
- tekst literacki: tekst główny i didaskalia, czyli tekst poboczny, szczegółowe informacje autora o scenografii, ubiorze bohaterów, itp. Indywidualizacja języka: każdy z bohaterów mówi w sposób charakterystyczny dla swojej warstwy społecznej - chłopi mówią gwarą, zaś inteligencja językiem literackim.
- do języka polskiego na stałe weszły niektóre porzekadła i sformułowania, np.:
„Chłop potęgą jest i basta.”
„Polska to jest wielka rzecz.”
„Cóż tam, panie, w polityce?”
„Miałeś, chamie, złoty róg.”
- nastrój dramatu jest różny w poszczególnych aktach utworu:
Akt I jest radosny, gwarny, rozśpiewany, kolorowy.
W akcie II pojawia się nastrój grozy, tajemnicy, wspomnień z przeszłości.
W akcie III dominuje senność, apatia, pesymizm i rozczarowanie.
- oświetlenie odgrywa ogromnie ważną rolę, półmrok jest rozjaśniony tylko światłem wpadającym z sąsiedniej izby i palącą się świecą.
- autor połączył kilka technik pisarskich i prądów artystycznych:
- symbolizm - pojawienie się gości z zaświatów (wpływ dramatu symbolicznego Maurycego Maeterlincka), obecność symboli w akcie II i III;
- impresjonizm - uchwycenie przelotnych chwil, barw, mieniących się kolorów;
- dramat klasyczny - zachowanie trzech klasycznych jedności (miejsca, czasu i akcji);
- dramat romantyczny - problematyka narodowa, nadnaturalna motywacja pewnych zdarzeń;
- dramat szekspirowski - łączenie różnych kategorii estetycznych, komizmu z liryzmem, patosu z rubasznością; pojawienie się zjaw, widm;
- naturalizm - dbałość o szczegóły w opisach wyglądu i zachowania bohaterów.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.