Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Społeczność lipiecka: Powieść jest szeroką panoramą życia wsi polskiej. Ukazuje chłopską codzienność, ciężką pracę, święta, zwyczaje; przedstawia rozwarstwienie społeczne wsi, wzajemną zależność chłopów, ich stosunki.
Na szczycie lipieckiej hierarchii stoją ksiądz, młynarz, kowal, wójt, najbogatsi chłopi (Maciej Boryna); dalej chłopi średnio zamożni, potem ubodzy, a na samym dole biedota - bezrolni, komornicy, parobcy. Autor ukazuje także tych, którzy w jakiś sposób są z Lipcami związani - np. dziedzica i Rocha, najbardziej tajemniczą postać w utworze. Roch zawsze służy chłopom dobrą radą, pomaga im, uczy dzieci. Jest wszędzie tam, gdzie gromadzą się ludzie, stara się rozwijać drzemiące w nich instynkty moralności i solidarności społecznej. Postać ta jest wystylizowana na wzór dawnych emisariuszy z okresu międzypowstaniowego.
Życie wsi: Organizuje je rok obyczajowo-obrzędowo-liturgiczny, który nie jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Składają się na niego święta o charakterze religijnym, zwyczaje ludowe, obyczaje związane z życiem rodzinnym, towarzyskim, pracą na roli. Lipczanie bardzo starannie i sumiennie przygotowują się do wszystkich świąt. Reymont szczegółowo opisuje obyczaje związane z Bożym Narodzeniem, Wielkanocą, Bożym Ciałem, a także procesje i odpusty. Bardzo ważnym dniem są Zaduszki - widać wówczas wzajemne przenikanie się tradycji katolickiej i wierzeń pogańskich, gdy po skończonej mszy Kuba wychodzi na cmentarz i zostawia okruchy chleba dla dusz czyśćcowych. Także po chrzcie w kościele, w domu odbywa się ceremonia odegnania złych duchów od narodzonego dziecka.
Ciekawe są także opisy obyczajów (np. przygotowań Boryny do wesela). Tu również obowiązują pewne zasady: posyłanie z wódką, zmówiny, zaręczyny, zapowiedzi, wreszcie ślub i wesele, potem oczepiny i przenosiny panny młodej. Ważnymi elementami życia w Lipcach są również wyjazdy na jarmark, spotkania chłopów w karczmie, wieczory, w czasie których kobiety obierają kapustę, drą pierze - towarzyszą temu śpiewy ludowych piosenek i rozmowy zebranych. Tradycje i obyczaje dają poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, jednoczenia się wszystkich ludzi. Każdy, kto należy do tej społeczności, musi podporządkować się jej wymaganiom, przestrzegać zwyczajów, norm i zasad. Gdy ktoś te zasady naruszy, zostaje wykluczony z gromady.
Rytm przyrody: Ziemia stanowi główny ośrodek zainteresowania, źródło konfliktów i motor poczynań Lipczan. Ich życie jest nierozerwalnie związane z rytmem przyrody, przemianą pór roku. To natura dyktuje prawa i zgodnie z nimi musi toczyć się życie ludzi. Zmieniające się pory roku wywierają wpływ na ich działanie i postępowanie. To one wyznaczają czas pracy: siewu, żniw, zbierania plonów, wykopków oraz czas odpoczynku, wytchnienia od gospodarskich obowiązków. Czas ukazany w powieści nie jest odmierzany godzinami i miesiącami - jest czasem świętym (sakralnym), wyznaczonym przez naturę i następujące po sobie pory roku. Chłopi są związani z ziemią od chwili narodzin aż do śmierci (symboliczna śmierć Boryny). Ziemia jest dla nich czymś najważniejszym i świętym.
W powieści możemy wyróżnić dwa rodzaje bohaterów:
bohater indywidualny - Maciej Boryna, Antek, Jagna;
bohater zbiorowy - cała społeczność lipiecka;
Życie bohaterów nieustannie waha się między poczuciem własnej odrębności a łączności z gromadą. Los bohaterów indywidualnych jest nierozerwalnie związany i uzależniony od całej społeczności. Tak mówi o tym Jagustynka: „Człowiek jeno z biedy da czasem folgę ozorowi, ale w sercu co inszego siedzi, że czy chce, czy nie chce, a z drugimi radować się musi albo i smucić... Nie poredzi żyć z osobna, nie...”. Wieś zespala się w jedną całość w momentach ważnych dla całej społeczności, np. walka o las, wyrzucenie Jagny ze wsi, zbiorowe zabawy, praca. Ludzie żyją zgodnie z odwiecznymi, moralnymi prawami. Każdy, kto nie potrafi się do nich przystosować, zostaje z tej społeczności usunięty.
Maciej Boryna - najważniejszy we wsi gospodarz, bardzo zamożny, gospodarny i pracowity. Potrafi być bezwzględny, oschły i wyrachowany. Najważniejszą wartością jest dla niego posiadanie ziemi, bo to ona stanowi o bogactwie i pozycji, jest nawet ważniejsza niż rodzina (przykładem może być konflikt z Antkiem i wygnanie go z domu). Gdy trzeba bronić interesów wsi, bez wahania obejmuje stanowisko przywódcy. Bardzo kocha Jagnę, ale gdy dowiaduje się o jej zdradzie, jego pierwszym zamiarem jest zabicie niewiernej żony i własnego syna. Umiera żegnając się z ukochaną ziemią. Scena ta ma charakter symboliczny - symbolizuje trwały związek człowieka z ziemią, podkreśla jego przynależność do natury.
Jagna - urodziwa wiejska dziewczyna, zdecydowanie różni się od ogółu lipieckich kobiet. Żyje w świecie marzeń, fantazji, posiada zdolności artystyczne - wykonuje wycinanki, piękne kraszanki; lubi muzykę, opowieści o świecie, baśnie. Poślubia Borynę ulegając namowom matki, której imponuje bogactwo Macieja. Jagna jest osobą, która nie panuje nad swoimi namiętnościami. Reymont nieustannie podkreśla biologiczny aspekt jej życia. To właśnie popęd płciowy wpływa na jej romanse z Antkiem, wójtem, z młodym księdzem Jasiem. Tragedią Jagny jest jej odrębność, inność. Narusza normy moralne obowiązujące w społeczności i spotyka ją za to okrutna kara - samosąd i wywiezienie ze wsi na wozie z gnojem.
Antek - ambitny i dumny syn Boryny. Nie umie porozumieć się z ojcem - konflikt z powodu ziemi, a także romansu z Jagną. Jego gwałtowny, ognisty charakter podsuwa mu pomysł zabicia ojca. Jednak w ważnym momencie, podczas walki w lesie, staje w jego obronie. Pobyt w więzieniu powoduje w nim głęboką przemianę wewnętrzną. Antek jest również uczestnikiem konfliktu pokoleń, sporów toczących się między starymi a młodymi gospodarzami. W ważnym momencie (sąd nad Jagną) nie protestuje przeciwko wyrokowi gromady, dając tym dowód swojej przynależności do społeczności lipieckiej („z gromadą żyję, bo i z gromadą trzymam”).
Hanka - żona Antka Boryny. Jej osobowość w czasie trwania powieści diametralnie się zmienia (postać dynamiczna). Początkowo jest spokojną, cichą, wiecznie zapracowaną, wystraszoną kobietą. Gdy sytuacja tego wymaga, Hanka zmienia się, staje się osobą samodzielną, zaradną, energiczną gospodynią. Budzi wówczas podziw całej wsi. Nienawiść do Jagny mija, gdy Hanka zaczyna rozumieć, że Jagna jest osobą głęboko nieszczęśliwą. Przed wyruszeniem na pielgrzymkę na Jasną Górę Hanka prosi Jagnę i jej matkę o przebaczenie i zapomnienie o dawnych kłótniach i sporach.
Epopeja to utwór (zazwyczaj wierszowany), ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. Jej charakterystycznymi cechami są: inwokacja, obiektywizm narratora, retardacja, porównania homeryckie, realizm w opisach szczegółów, sceny batalistyczne. Chłopi spełniają wiele cech tego właśnie gatunku literackiego:
- realistyczny, panoramiczny obraz wsi na przełomie wieków;
- bohaterem jest chłopska społeczność ukazana na szerokim tle obyczajowym;
- chłopi przedstawieni są w momencie przełomu - budzenie się ich świadomości klasowej i narodowej (echa powstania styczniowego, sprawa szkoły, problem kolonistów niemieckich);
- szeroki rozmach epicki, dbałość o szczegóły w opisach obrzędów, obyczajów, żniw, wykopków itp.;
- opisy często pełnią funkcję retardacyjną, tzn. wstrzymują akcję, by przez to zwiększyć napięcie i czas oczekiwania na następne wydarzenia;
- patetyczny, wystylizowany na homerycki bój obraz bitwy o las;
- mitologizacja, próba upodobnienia bohaterów, wydarzeń do mitu, czyli opowieści zawierającej archetypy postępowania, uczuć np. miłość, zazdrość, walka o kobietę;
- ogromna rola opisów przyrody, zmienności pór roku i ich wpływu na życie człowieka.
- narracja - w powieści występują trzy wcielenia narratora i trzy style pisarskie:
- wiejski gaduła - narrator, którego horyzonty myślowe przylegają do sposobu myślenia i życiowego doświadczenia lipieckich chłopów. Opowiada szeroko, dokładnie, z dużym zaangażowaniem uczuciowym, posługuje się prostą, często wyliczeniową składnią. W jego języku zauważamy najwięcej elementów gwarowych;
- realistyczny obserwator - rzeczowo i obiektywnie przedstawia wygląd miejsc, osób, z pewnym dystansem - przebieg zdarzeń. Mówi w zasadzie językiem literackim, czasem odwołuje się do gwary. W powieści stanowi kontynuację narratora realistycznego, wszechwiedzącego z powieści pozytywistycznej;
- stylizator młodopolski - ujawnia się przede wszystkim w opisach przyrody, przeżyć, ludzkich namiętności. Posługuje się językiem literackim z bardzo nielicznymi elementami gwarowymi. Wprowadza oryginalne obrazy poetyckie; cechami jego stylu są liryzm, subiektywizm, emocjonalizm, plastyka, barwność;
- łączenie różnych technik pisarskich:
- impresjonizm - zastosowanie delikatnych, subtelnych barw w opisach przyrody, krajobrazu, co sprawia, że przypominają one impresjonistyczne obrazy;
- naturalizm - związek ludzi z przyrodą, podporządkowanie ich życia rytmowi natury; rola popędu płciowego w życiu człowieka; liczne sceny naturalistyczne (np. obcięcie nogi przez Kubę); brzydota jako wyraz wierności w odtwarzaniu określonych sytuacji (choroby, nieszczęścia, sceny bijatyk, kłótnie);
- symbolizm - przedstawienie pewnych sytuacji i postaci w ten sposób, by osiągnęły one wymiar ponadczasowy, symboliczny; np. scena śmierci Boryny na roli, z którą było związane jego całe życie, w tej scenie Boryna przeobraża się w symbolicznego Siewcę;
- wielkie bogactwo środków stylistycznych: metafor, porównań, epitetów;
- antropomorfizacja przyrody, czyli nadawanie jej właściwości ludzkich;
- stylizacja językowa - gwara stworzona w Chłopach jest kombinacją różnych dialektów ludowych. Władysław Stanisław Reymont nie stosuje jej w sposób jednolity, najwięcej elementów gwarowych pojawia się w dialogach (słownictwo, wyrażenia, formy gramatyczne, prosta składnia) i fragmentach przyśpiewek ludowych.
Chłopi są powieścią o przemijaniu czasu, powtarzalności i zmienności w ludzkim życiu, powieścią o ludzkich namiętnościach.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.