Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Co śmieszy w Zemście Aleksandra Fredry?
Akt II, scena 7 - Papkin wyznaje miłość „pięknej Klarze”. Wygłasza wielki monolog pełen metaforycznej symboliki, ale, niestety, zupełnie nie trafia do uczuć Klary. Rezolutna i skora do żartu dziewczyna dostosowuje się pozornie do sytuacji i obiecuje Papkinowi swą rękę w zamian za spełnienie trzech życzeń - prób. Adorator winien pościć, milczeć, a na koniec przywieźć jej krokodyla... Jeżeli dwie pierwsze prośby Papkin gotów jest spełnić (dodatkowy bodziec komiczny dla czytelnika - czy Papkin może milczeć?), przed łowieniem krokodyla gwałtownie się wzbrania i rezygnuje z dalszych konkurów.
Akt III, scena 1 - Rejent Milczek rozmawia z murarzami na temat incydentu przy murze. Robotnicy, wynajęci przez Rejenta, usiłowali wykonać swoją pracę, ale jej zakończenie udaremnili im ludzie Cześnika. Teraz zaś Rejent, metodą podstępnych pytań, wymusza od niezbyt bystrych murarzy zeznanie oskarżające Raptusiewicza o popełnienie przestępstwa. Komizm sceny zawiera się w świadomym skontrastowaniu wiedzy czytelnika czy widza o zajściu z sugestiami i wskazówkami Milczka. Komizm sytuacji zwiększa jeszcze język Rejenta - układny, wyważony, ukazujący fałszywe intencje prawnika tylko osobom wtajemniczonym.
Akt III, scena 4-7 - Papkin, z polecenia Cześnika, stawia się u Rejenta, aby przekazać mu dyspozycje swego chlebodawcy. Początkowo pewny siebie, arogancki i wręcz zuchwały, błyskawicznie traci pewność siebie pod wpływem spokojnych, ale stanowczych gróźb Rejenta. Krytykowane wcześniej wi no uznaje za doskonałe, a gospodarza za osobę wyjątkowo mądrą i dostojną. Niewiele mu to jednak pomaga. Zrzucony ze schodów przez służbę Rejenta, poturbowany i ośmieszony wraca do domu Cześnika.
Akt IV, scena 5 - Cześnik dyktuje Dyndalskiemu list „Jakby Klara do Wacława”. Następuje szereg zabawnych nieporozumień słownych. Powiedzonko „mocium panie” Dyndalski traktuje jako fragment tekstu. Całkowita nieumiejętność podszycia się pod inną osobę z powodu ograniczonego zasobu słów ujawnia literacką bezradność Cześnika. W efekcie rezygnuje z listu.
Akt IV, scena 6 - Papkin, po niefortunnej wizycie u Rejenta, zaczyna odczuwać skutki rzekomego otrucia. Przekonany, że niebawem trucizna zakończy jego życie, staje się nieoczekiwanie poważny (u czytelników i widzów natomiast wywołuje to śmiech) i spisuje testament. Niewiele ma do przekazania: gitarę, kolekcję motyli i... własne długi.
Fredro umieścił akcję swej komedii w środowisku szlacheckim, a bohaterów wyposażył w cechy polskiej szlachty. Karykaturalne nieco postacie Cześnika, Rejenta, Papkina czy Podstoliny nie budzą antypatii czytelnika, są bowiem zabawne, a ich intrygi nikomu naprawdę nie szkodzą.
Cześnik Raptusiewicz knuje skomplikowaną we własnym mniemaniu intrygę. Najpierw odrzuca pomysł poślubienia Klary (bo „młoda, płocha”), próbując zabiegać o rękę Podstoliny. Gdy sprytny Milczek udaremnia jego plany, bez wahania zmusza Klarę do małżeństwa z Wacławem, nie wiedząc, że spełnia tym samym marzenia młodej pary.
Jawi się więc jako osoba wyrachowana, której nie obchodzą uczucia innych, a jedynym ważnym celem jest zdobycie majątku. Raptusiewicz nie znosi też swojego sąsiada i wszczyna z nim absurdalny spór o naprawiony mur graniczny. Nie czyni tego z uzasadnionych powodów, kieruje się wyłącznie ślepą nienawiścią, a ta nakazuje mu sprzeciwiać się wszystkim (nawet dobrym) pomysłom sąsiada.
Rejent, świętoszkowaty obłudnik próbujący sprzedać szczęście własnego syna dla powiększenia majątku, nie pozostaje Cześnikowi dłużny. Potrafi sprytnie omijać prawo dla własnych korzyści (rozmowa z murarzami), nie liczy się z niczyim zdaniem, bezwzględnie przekonany o własnych racjach. W sytuacjach trudnych okazuje się być wyrafinowanym graczem, ewentualne zaś porażki przyjmuje tylko z konieczności.
Papkin to człowiek znikąd, za to bardzo malowniczy. Jego krasomówcze tyrady są popisem elokwencji i zakłamania jednocześnie. Rozwój wydarzeń szybko demaskuje rzekome męstwo i męski czar pyszałka i samochwały. W niebezpieczeństwie Papkin tchórzliwie salwuje się ucieczką lub gwałtownie traci rezon i uniżenie przeprasza za swe uchybienia (rozmowa z Rejentem). Na zuchwałość pozwala sobie tylko wtedy, gdy liczy na słabość przeciwnika. Wydaje mu się, że potrafi zdobyć uczucie Klary, szybko jednak kapituluje przed rezolutną i dowcipną panną. Wobec Cześnika, który zna jego niechlubną i tajemniczą przeszłość, pozostaje posłuszny i podporządkowany.
Podstolina, trzykrotna wdowa, nadal gotowa do kolejnego zamążpójścia, bez wahania łamie słowo dane Cześnikowi, by szukać szczęścia w układach z Rejentem. Wybiera Wacława, chociaż wie, że ten kocha inną kobietę, a klęskę własnych zamiarów przyjmuje z niezwykłym spokojem, zadowalając się odszkodowaniem wypłaconym przez Klarę.
Gdyby osoby o takich cechach charakteru znalazły się w poważnym dramacie, stanowiłyby na pewno podstawę do utyskiwań nad przywarami polskiej szlachty. Fredro nie jest jednak surowym krytykiem - pozwala czytelnikowi śmiać się z rozwoju wydarzeń, bo jego bohaterowie są śmieszni i nie do końca serio traktowani.
Nie jesteśmy w stanie poważnie oceniać Cześnika, który pokrzykując „mocium panie” i gwałtownie gestykulując, snuje plany matrymonialne równie łatwo, co plany zniszczenia uciążliwego sąsiada. Papkin pozostaje dla nas postacią parodystyczną - karykaturą niezłomnego rycerza i romantycznego kochanka. Nie sposób uwierzyć w jego nagłe uczucie do Klary i możliwość spełnienia żądań wybranki. Ofiara milczenia w zestawieniu z gadatliwym chwalipiętą staje się komicznie niemożliwa. Kolejna prośba młodej dziewczyny:
„W oddalonej stąd krainie
Jadowity potwór słynie,
(...)
Niech go schwyci i przystawi”.
bierze w ironiczny nawias rycerskość i odwagę Papkina.
Także Rejent Milczek, postać skądinąd nieprzyjemna, śmieszy sposobem prowadzenia rozmowy z murarzami:
„Więc zapewnić możem święcie,
Że jesteście skaleczeni,
Przez to chleba pozbawieni”
lub przewrotnością wypowiedzi w scenie rozmowy z Wacławem. Ciągłe przytaczanie dewizy Milczka:
„Niech się dzieje wola nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.”
nie oburza nas dostatecznie mocno, bo, szczęśliwie, żadna z postaci komedii na rzekomej pobożności Rejenta nie traci.
Istotą dobrej komedii jest bowiem szczęśliwe zakończenie. Fredro przeprowadza swoje postacie przez wszystkie zawiłości intrygi po to, by rzecz zakończyć ślubem Wacława i Klary. W ten oto sposób Cześnik realizuje swoją zemstę na Rejencie i, nieświadomie, spełnia życzenia młodych. Rejent - człowiek zawsze realistycznie i trzeźwo oceniający sytuację, kapituluje wobec rozwoju wydarzeń, tym chętniej, że nie traci na tym finansowo.
Przyglądając się radosnemu zakończeniu, możemy niestety powątpiewać w trwałość deklarowanej zgody niedawnych wrogów.
Charakterom postaci komedii odpowiada wyraźne zróżnicowanie językowe i stylistyczne. Każdy z bohaterów mówi inaczej; język jest dla Fredry sposobem określania cech postaci.
Styl Cześnika to zwykły codzienny język dawnej niewykształconej szlachty, trochę nieporadny w wyrażaniu myśli, pełen porzekadeł w rodzaju „mocium panie”, „do czarta”.
Język Rejenta obfituje w liczne zwroty pochodzenia łacińskiego, co podkreśla wyższy poziom „uczoności” Milczka, styl wypowiedzi przesadny, często ozdobny dobrze służy przewrotnym zamiarom Rejenta, za skomplikowaną składnią ukrywającego nie zawsze czyste intencje.
Papkin mówi językiem przesadnym, dworsko-klasycystycznym, pełnym wyszukanych ozdobników stylistycznych, używa mnóstwa epitetów, często tworzy neologizmy językowe dla podkreślenia własnej wyjątkowości i dla zyskania w oczach rozmówcy:
„Równo-władna, równo-czynna
Prezencyja twoja miła,
Starościanko miodopłynna”.
Pozostali bohaterowie: Podstolina, Wacław i Klara mówią współczesną pisarzowi przeciętną, zwykłą polszczyzną.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.