Połączenie głosowe
Upewnij się, że masz włączone głośniki i mikrofon
zaprasza Cię do wspólnej nauki fiszek
Andrzej Kmicic - Kmicicowie byli potężnym rodem w Orszańskiem, przyjaźnili się z Billewiczami. Ich fortuny stopniały podczas licznych wojen, dlatego Herakliusz Billewicz zapisał w testamencie Andrzejowi jedną ze swych wsi - Lubicz. Było także jego wolą, aby Kmicic poślubił jego wnuczkę, Aleksandrę. Andrzej Kmicic to przystojny, wysoki, silny blondyn o siwych oczach i smagłej cerze. Jest postacią dynamiczną - zmienia się w czasie rozwoju akcji. Początkowo dumny, pyszny, gwałtowny, nieopanowany, porywczy, jest typowym szlacheckim warchołem, który sam ustanawia dla siebie prawo, po licznych doświadczeniach losu uczy się hamować swój wybuchowy temperament. Jego odwaga nie zna granic - często igra ze śmiercią. Szczery i oddany przyjaciel - nigdy nie wybacza zbrodni popełnianych na jego bliskich. Jego prostolinijność, otwartość sprawiają, że umie pozyskać miłość i szacunek, ale czasem również wywołać strach podlegających mu żołnierzy. Potrafi być bezlitosny i okrutny. Jest patriotą, który wielokrotnie bierze udział w walkach dla dobra i potęgi Rzeczypospolitej. Bardzo kocha swoją narzeczoną i stara się zasłużyć na jej miłość i szacunek.
Aleksandra Billewiczówną - panna niezwykłej urody. Osoba niesłychanie dumna, spokojna, stateczna, rozważna, pewna siebie, pobożna, wierna w miłości. Nie pozwala, by awanse księcia Bogumiła zawróciły jej w głowie. Zawsze na pierwszym miejscu stawia honor, dobro ojczyzny, czystość moralną, nawet jeśli czuje się z tego powodu nieszczęśliwa. Jej postawa między innymi powoduje zmianę w osobowości Kmicica, dla którego jest swego rodzaju autorytetem moralnym. Jest odważna i konsekwentna w postępowaniu.
Zagłoba - jest typowym siedemnastowiecznym Sarmatą, z jego wszystkimi wadami i zaletami: pieniacz, skłonny do koloryzowania, blagier, bardzo sprytny - potrafi znaleźć fortel, by wyjść cało z najtrudniejszych opresji. Wielki patriota, choć woli posługiwać się podstępem w walce, niż polegać na własnej odwadze. Jeśli jednak sytuacja tego wymaga, umie spojrzeć w oczy niebezpieczeństwu. Szczery, oddany przyjaciel, którego fantazja i poczucie humoru umila życie towarzyszom walki, a także niejednokrotnie wyprowadza ich z różnych opresji. W jego kreacji Sienkiewicz zawarł znany od antyku wzorzec postaci żołnierza-samochwała.
Michał Jerzy Wołodyjowski, Jan i Stanisław Skrzetuscy - ukazani są jako rycerze idealni. Odważni, dzielni, gorący patrioci. Od początku oburzeni oddaniem Wielkopolski i zdradą części możnych. Chcą walczyć pod komendą Janusza Radziwiłła, jednak po jego odstępstwie wypowiadają mu posłuszeństwo. Uratowani od śmierci przez Kmicica, przyłączają się do konfederatów i przez cały okres trwania najazdu walczą za króla i ojczyznę.
Hieronim Radziejowski - były podkanclerzy koronny. Ułatwił Szwedom dostęp do Rzeczypospolitej, udzielając informacji o aktualnych stosunkach panujących w kraju.
Krzysztof Opaliński - wojewoda poznański, oponent polityki królewskiej. Podpisuje pod Ujściem kapitulację, oddającą całą Wielkopolskę we władanie Szwedom.
Arwid Wittenberg - jeden z dowódców szwedzkich wojsk.
Janusz Radziwiłł - książę litewski - swoją „stolicę” ma w Kiejdanach, wyznaje kalwinizm. Prowadzi potajemne rokowania ze Szwedami, zasłaniając się jednocześnie dobrem ojczyzny (twierdzi, że Polacy nie zdołaliby się skutecznie przeciwstawić wrogowi). Za tron litewski oddaje Litwę w ręce Szwedów. Jest zdrajcą dążącym do objęcia jak największej władzy, człowiek niezwykle pyszny i żądny zaszczytów, marzy o detronizacji Jana Kazimierza, aby się samemu koronować. Zostaje opuszczony przez podwładnych i umiera w samotności i poniżeniu.
Bogusław Radziwiłł - krewny Janusza Radziwiłła, kosmopolita, który gardzi wszystkim, co polskie. Dla prywatnych interesów przystaje do stronnictwa wroga. Pragnie odziedziczyć koronę po Januszu przez ślub z jego córką. Dba jedynie o własne wygody i przyjemności. Jest dobrym i odważnym dowódcą, bezlitosnym wobec tych, którzy nie wypełniają jego rozkazów.
Stefan Czarniecki - ukazany został jako idealny wódz, mający duży wpływ na decyzje króla. Przeciwstawia się egoizmowi i samowoli szlachty. Surowy dla żołnierzy, utrzymuje żelazną dyscyplinę w swoich szeregach, sprawiedliwy. Jego szlachetność i patriotyzm skontrastowane zostały z pychą i prywatą magnaterii.
Paweł Sapieha - wojewoda wileński, podczas najazdu pozostaje wierny królowi. Na jego stronę przechodzą chorągwie zbuntowane przeciw Radziwiłłom, później oddaje się pod dowództwo Czarnieckiego. Nie posiada talentów wodzowskich, ale kocha ojczyznę i pragnie jej dobra.
Jerzy Lubomirski - hetman wielki koronny, jawi się jako dumny egoista, bardzo łasy na pochlebstwa i zaszczyty. Początkowo nie bierze udziału w walkach, włącza się dopiero po powrocie króla do kraju, przechodzi pod komendę Czarnieckiego. Posiada autorytet wśród szlachty i magnaterii dzięki ogromnym bogactwom. Kieruje się raczej własnym interesem niż dobrem ojczyzny.
Augustyn Kordecki - przeor klasztoru Paulinów na Jasnej Górze. Świątobliwy kapłan, ale jednocześnie dobry dyplomata. Wielki patriota i żarliwy katolik, swoją postawą niesie nadzieję i otuchę udręczonym obrońcom.
Tomasz Billewicz - miecznik rosieński, wuj Oleńki, człowiek gwałtowny, nie znający skrupułów, dumny patriota.
Roch Kowalski - początkowo oficer w służbie Janusza Radziwiłła, później za namową Zagłoby przyłącza się do konfederatów. Odważny i silny żołnierz, wierny wobec przyjaciół, niestety nieco ociężały umysłowo.
Kiemlicze - ojciec i dwóch synów, dawni żołnierze Kmicica, niezwykle chciwi, przewrotni, zrobią wszystko, by się wzbogacić, wierni jedynie Kmicicowi, którego kilkakrotnie ratują z opresji.
Ogólnie bohaterów powieści podzielić można na postaci historyczne i fikcyjne. Pierwszoplanowe postaci fikcyjne posiadają autentyczne nazwiska (np. autentycznym pierwowzorem Kmicica mógł być Samuel Kmicic herbu Radzie, pułkownik wojsk litewskich (zm. 1692). Był twórcą konfederacji skierowanej przeciwko Radziwiłłowi i odznaczył się w walkach ze Szwedami). Zarówno wśród jednych, jak i drugich są zdrajcy i patrioci. Cechą charakterystyczną jest heroizacja postaci, przez co nabierają one czasem przymiotów nadludzkich, nie znają strachu i wahania, w cudowny sposób uchodzą ze śmiertelnych opresji.
W Potopie H. Sienkiewicza ukazane zostały wszystkie warstwy siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej oraz ich reakcja na groźbę utraty niezawisłości. Najbardziej niechętni Szwedom byli mieszczanie i chłopi. Ku zdumieniu Kmicica oni właśnie pierwsi stawiają opór, podczas gdy szlachta albo opowiada się za najeźdźcą, albo jest zbyt przerażona, by się przeciwstawić. Przedstawiciele ludu, zrozpaczeni i wycieńczeni ciągłymi mordami i grabieżami dokonywanymi przez wroga, organizowali w lasach oddziały partyzanckie, które napadały na tyły wrogich wojsk. Również mieszczaństwo, zmuszone utrzymywać szwedzkie żołdactwo, podejmowało próby buntu.
Najwnikliwiej jednak przedstawiona została w powieści postawa środowiska szlacheckiego. Początkowo zdezorientowana zdradą magnatów litewskich (Radziwiłłowie) i wielkopolskich (Opalińscy) szlachta sama przyjmuje Karola Gustawa jako legalnego króla i traktuje jego wojska bez niechęci. Zwłaszcza ziemiaństwo wielkopolskie, którego pospolite ruszenie pierwsze skapitulowało pod Ujściem, bardziej zaprawione do pracy na roli niż do boju, ucieszyło się z szybkiego zakończenia wyprawy bez konieczności walki. Litwini reagowali różnie, niektórzy przyłączali się do zdrajców Radziwiłłów, widząc w tym możliwość powiększenia swoich majątków, inni nie dali się nabrać na szumne frazesy i pozostali wierni królowi. W postawie szlachty można wyróżnić dwa etapy: pierwszy to reakcja na szok, jakim była kapitulacja Wielkopolski, ucieczka króla na Śląsk, ludność straciła oparcie, była zdezorientowana, drugi - podjęcie walki z najeźdźcą.
Punktem zwrotnym wojny ze Szwedami stało się oblężenie Jasnej Góry, to miejsce będące świątynią narodową (ze względu na cudowny obraz Matki Boskiej) stało się symbolem oporu wobec niezwyciężonej dotychczas szwedzkiej armii. Polacy - katolicy zyskali w osobie Maryi oparcie, którego im brakowało, nie mogli pozwolić, by protestanckie wojsko zbeszcześciło święte miejsce. Symbol religijny stał się symbolem narodowym. Od tego momentu Jasna Góra staje się punktem odniesienia dla walczących konfederatów. Coraz więcej szlachty przyłącza się do powstańczych oddziałów. W ten sposób zakończył się triumfalny pochód wojsk Karola Gustawa przez ziemie Rzeczypospolitej, zjednoczony przez zwycięską obronę sanktuarium maryjnego naród odzyskał wolę walki i wiarę w zwycięstwo. Jasna Góra stała się początkiem drugiego etapu wojny polsko-szwedzkiej, partyzanci pod wodzą hetmana Czarneckiego zadają wrogowi coraz większe straty, napadają na tabory z żywnością, wygłodzeni Szwedzi tracą wolę walki, pragną powrotu do domu. Wydarzenia te torują królowi Janowi Kazimierzowi drogę ze Śląska do Rzeczypospolitej.
Dzieje Andrzeja Kmicica były bardzo burzliwe, jego przeżycia prowadziły do duchowego dojrzewania i przemiany psychicznej. Głównymi przyczynami zmian były miłość do Oleńki, służba u Janusza Radziwiłła oraz udział w obronie Jasnej Góry i znajomość z księdzem Kordeckim.
W chwili przyjazdu do Wodoktów Kmicic jest butnym, porywczym, pełnym brawury żołnierzem, który właśnie wraca z partyzanckiej walki z Chowańskim. Wraz z nim przybywa jego oddział, złożony z awanturników i zabijaków. Pomimo że młodzi przypadli sobie do serca, wybryki kompanów pana Andrzeja stają się przyczyną jego nieporozumień z Oleńką, domaga się ona ich oddalenia. Niestety, kiedy Kmicic decyduje się to uczynić, Butrymowie zabijają w walce jego przyjaciół. Przekonany o konieczności odwetu, pali Wołmontowicze - wieś Butrymów. Po zbrodni, jakiej się dopuścił, Oleńka przeklina go i zrywa zaręczyny. Zrozpaczony porywa narzeczoną. Wszystkie te wydarzenia świadczą o wybuchowym temperamencie, niezrównoważonym usposobieniu, pysze, o twardym charakterze Andrzeja. Jest bezlitosny dla wrogów, ale szczery i oddany wobec przyjaciół nawet jeśli ich postępowanie może budzić zastrzeżenia. Dla sarmackiej szlachty jest ideałem kompana skłonnego do bitki i wypitki, ale dla zrównoważonej, szlachetnej Oleńki jest nie do przyjęcia jako kandydat na męża. Aby odkupić swoje zbrodnie i zasłużyć na miłość dziewczyny, postanawia (za radą Wołodyjowskiego) zaciągnąć się na służbę do księcia Janusza Radziwiłła. Związany przysięgą z hetmanem, omamiony jego kłamstwami, pozostaje przy boku księcia nawet po jego zdradzie. Nie tylko nie zmazuje z siebie dawnych przewin, ale dodatkowo zyskuje miano zdrajcy. Los zdaje się prześladować go bezlitośnie, pomimo czystości intencji, bohater wikła się w coraz to nowe, niegodne postępki, jego nazwisko jest w pogardzie u wszystkich uczciwych Polaków. Dopiero kiedy przekonuje się o prawdziwych intencjach Radziwiłłów, postanawia służyć ojczyźnie w inny sposób. Zmienia nazwisko na Babinicz, bo wie, że Kmicicowi nikt już nie zaufa. Zmiana nazwiska jest symboliczna, bowiem od tej chwili zmienia się diametralnie również osobowość Andrzeja. Po uzyskaniu odpuszczenia grzechów przez ks. Kordeckiego na Jasnej Górze staje się jej zagorzałym obrońcą. Uczy się pokory, cierpliwości, wyrozumiałości, zyskuje spokój ducha, szlachetność postępowania. Od tej pory żaden cień nieprawości nie padnie na jego osobę. Nazwisko Babinicza zasłynie w całej Rzeczypospolitej jako symbol patriotyzmu, odwagi, uczciwości. Będzie zaufanym sługą króla, weźmie udział w wyzwalaniu Warszawy, w walkach w Prusach i na Litwie. Kiedy przybrane nazwisko okryje się sławą, będzie mógł wrócić do własnego. Podobnie jak w dziejach całego narodu podczas najazdu szwedzkiego, tak w losach Andrzeja Kmicica przełomowym momentem stała się obrona Jasnej Góry, chociaż poprzedzające ją wypadki również nie pozostały bez wpływu na późniejszą postawę bohatera. Dynamizm tej postaci przypomina dzieje Mickiewiczowskiego Jacka Soplicy - ks. Robaka. Obaj są przedstawicielami średnio zamożnej szlachty. Prowadzili hulaszczy, awanturniczy tryb życia, zostali okrzyknięci zdrajcami, musieli zmienić nazwisko, by móc odpokutować swoje winy wobec ludzi i ojczyzny. Jednak miłość dla Jacka była tragedią i nieszczęściem, z jej powodu dopuścił się zbrodni, natomiast Kmicicowi uczucie do Oleńki daje siłę i wolę zmiany swego postępowania. Obaj naprawili swe winy i zostali zrehabilitowani, odzyskali dobre imię, jednak Jacek dostąpił tego zaszczytu dopiero po śmierci, a Andrzej mógł jeszcze długie lata cieszyć się szacunkiem żony i sąsiadów, za zasługi, jakie przyniosła mu służba dla kraju.
Potop, podobnie jak inne powieści H. Sienkiewicza zawarte w Trylogii łączy różne elementy gatunkowe.
Z tradycji walterscotowskiej czerpie pomysł rozbudowanego tła społecznego, narodowego i obyczajowego, na którym przedstawia dzieje postaci fikcyjnych. Na drugim planie zaś - postaci historyczne.
Atrakcyjna fabuła awanturnicza nawiązuje do tradycji dumasowskiej, podobnie jak wątek miłosny, na który składają się liczne perypetie, a całość kończy się szczęśliwie.
Poza tym powieść Sienkiewiczowska zawiera elementy eposu i baśni. Z tym pierwszym łączą ją pełne patosu opisy batalistyczne, wojna widziana jako świętość, moment przełomowy dla dziejów opisywanej społeczności. Elementem baśniowym są wprowadzone tu elementy fantastyczne, irracjonalne widoczne np. w czasie oblężenia Jasnej Góry, kiedy klasztor unosi się w chmurach.
Pisząc Trylogię H. Sienkiewicz stworzył specyficzny typ powieści historycznej, podporządkowanej celowi „krzepienia serce” (mit kompensacyjny). Autor przystąpił do pisania w około 20 lat po klęsce powstania styczniowego, kiedy w społeczeństwie polskim dominowały nastroje przygnębienia i zniechęcenia, zarówno wobec kolejnych zrywów niepodległościowych, jak i ideałów pozytywistycznych, nieco już zdewaluowanych. Stąd pomysł książek, których bohaterami są Polacy zdolni do zjednoczenia, obrony wolności i niezawisłości.
Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG
Autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A Sabak, D. Stopka, A Szostak, D. Pietrzyk, A. Popławska, E. Seweryn, M. Zagnińska, J. Paciorek, E. Lis, M. D. Wyrwińska, A Jaszczuk, A Barszcz, A. Żmuda, K. Stypinska, A Radek, J. Fuerst, C. Hadam, I. Kubowia-Bień, M. Dubiel, J. Pabian, M. Lewcun, B. Matoga, A. Nawrot, S. Jaszczuk, A Krzyżek, J. Zastawny, K. Surówka, E. Nowak, P. Czerwiński, G. Matachowska, B. Więsek, Z. Daszczyńska, R. Całka
Zgodnie z regulaminem serwisu www.opracowania.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora jest niedozwolone.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.