Typy zdań podrzędnych
⇒ Zdania podmiotowe - Subjektsätze
Zdania podrzędne podmiotowe wyrażają podmiot zdania nadrzędnego, w którym nie ma jasno podanego podmiotu.
Odpowiadają na pytania: wer? was? kto? co?
Są wprowadzane przez:
- spójniki: dass, ob, wann, warum
- zaimek względny: wer, was
Es ist gut, dass du das Buch liest. To dobrze, że czytasz tę książkę.
Wer gesund isst, der bleibt fit. Kto się zdrowo odżywia, jest w dobrej formie.
⇒ Zdania dopełnieniowe - Objektsätze
Wyrażają dopełnienie zdania głównego.
Odpowiadają na pytania wszystkich przypadków z wyjątkiem mianownika. (Na pytania mianownika odpowiadają zdania podmiotowe.)
Są wprowadzane przez spójnik dass, jeżeli zaś mają formę pytań, przez słowa pytające: wo, wann, wohin, ob.
Er sagte, dass du krank bist. On powiedział, że jesteś chory.
Das Kind fragt, wo sein Buch ist. Dziecko pyta, gdzie jest jego książka.
Sie will wissen, wann wir ins Gebirge fahren.
Ona chce wiedzieć, kiedy jedziemy w góry.
Der Lehrer fragt, ob wir die Hausaufgabe gemacht haben.
Nauczyciel pyta, czy zrobiliśmy zadanie.
⇒ Zdania okolicznikowe przyczyny - Kausalsätze
Odpowiadają na pytania: warum? dlaczego? aus welchem Grund? z jakiego powodu?
Wprowadzane są przez spójniki: weil, da, denn - wszystkie te spójniki mają jedno znaczenie („ponieważ”).
UWAGA: Po denn mamy do czynienia z szykiem prostym.
Da może stać jedynie na początku zdania złożonego, nigdy po przecinku, odwrotnie niż denn, które w zdaniu złożonym stoi zawsze po przecinku, nigdy na początku.
Ich bleibe zu Hause, weil ich krank bin. Zostaję w domu, ponieważ jestem chory.
Weil ich krank bin, bleibe ich zu Hause.
Da ich krank bin, bleibe ich zu Hause.
Ich bleibe zu Hause, denn ich bin krank.
⇒ Zdania okolicznikowe czasu - Temporalsätze
Odpowiadają na pytania: wann? kiedy? seit wann? od kiedy? bis wann? do kiedy? wie lange? jak długo?
Wprowadzane są przez spójniki:
als - kiedy - dla czynności, która wydarzyła się tylko raz w przeszłości
bevor, ehe - zanim
nachdem - po tym, jak
seitdem - odkąd
seit - od
bis - do
sobald - jak tylko
solange - jak długo
sooft - ilekroć
wenn - kiedy - w teraźniejszości, przyszłości oraz dla czynności powtarzających się w przeszłości
während - podczas gdy
Als ich Kind war, durfte ich nicht alleine reisen.
Kiedy byłem dzieckiem, nie wolno mi było samemu podróżować.
Immer wenn es regnet, bleibe ich zu Hause.
Zawsze kiedy pada deszcz, zostaję w domu.
Bevor ich das Buch kaufe, muss ich es einmal sehen.
Zanim kupię tę książkę, muszę ją zobaczyć.
Seitdem ich hier wohne, spreche ich besser Deutsch.
Odkąd tutaj mieszkam, lepiej mówię po niemiecku.
Ich bleibe hier, bis die Mutter des Kindes kommt.
Zostanę tutaj, aż przyjdzie matka tego dziecka.
Sobald ich in Kraków ankomme, rufe ich dich an.
Jak tylko przyjadę do Krakowa, zadzwonię do ciebie.
Ich werde hier sitzen, solange du arbeitest.
Będę tutaj siedział, jak długo będziesz pracowała.
Sooft ich sie sehe, ist sie erkältet. Ilekroć ją widzę, jest przeziębiona.
Während ich lernen muss, sieht mein Bruder fern.
Podczas kiedy ja się muszę uczyć, mój brat ogląda telewizję.
Zdania ze spójnikiem nachdem wymagają następstwa czasów.
Spójnik nachdem łączy dwa zdania, w których jedna czynność wykonywana jest lub wykonana została wcześniej od drugiej. Po spójniku pojawia się czynność wcześniejsza, w zdaniu nadrzędnym zaś późniejsza.
Jeżeli obie czynności wykonywane były w przeszłości, obowiązuje nas para czasów:
Plusquamperfekt dla czynności wcześniejszej - Präteritum (rzadziej Perfekt) dla czynności późniejszej
Jeżeli obie czynności odbywają się w teraźniejszości lub odbędą się w przyszłości, obowiązuje nas para czasów:
Perfekt dla czynności wcześniejszej - Präsens (rzadziej Futur I) dla czynności późniejszej
Powyższą zasadę nazywamy zasadą NASTĘPSTWA CZASÓW.
Zuerst habe ich zu Mittag gegessen. Dann habe ich gelernt.
Najpierw zjadłem obiad. Potem uczyłem się.
Nachdem ich zu Mittag gegessen hatte, lernte ich.
Po tym jak zjadłem obiad, uczyłem się.
Ich lernte, nachdem ich zu Mittag gegessen hatte.
Zuerst machen wir Aufgaben, dann gehen wir ins Kino.
Najpierw zrobimy zadania, potem pójdziemy do kina.
Nachdem wir Aufgaben gemacht haben, gehen wir ins Kino.
Po tym jak zrobimy zadania, pójdziemy do kina.
Wir gehen ins Kino, nachdem wir Aufgaben gemacht haben.
⇒ Zdania warunkowe rzeczywiste i nierzeczywiste - Konditionalsätze
Odpowiadają na pytanie: unter welcher Bedingung? pod jakim warunkiem?
Wprowadzane są przez spójnik wenn - jeśli, jeżeli.
Jeżeli w zdaniu warunkowym orzeczenie jest w trybie oznajmującym, mamy do czynienia ze zdaniem warunkowym rzeczywistym.
Wenn ich Zeit habe, fahre ich ins Gebirge. Jeśli mam czas, jeżdżę w góry.
Wohin gehst du, wenn du krank bist? Dokąd idziesz, jeśli jesteś chory?
Zdania warunkowe nierzeczywiste to zdania, w których orzeczenie stoi w trybie przypuszczającym Konjunktiv.
PATRZ: Tryb przypuszczający Konjunktiv: Konjunktiv Präteritum, Konjunktiv Plusquamperfekt.
⇒ Zdania przyzwalające - Konzessivsätze
Odpowiadają na pytanie: trotzt welcher Bedingung? pomimo czego?
Wprowadzane są przez spójniki: obwohl, obschon, obgleich - chociaż, trotzdem - mimo to (po tym spójniku bezpośrednio stoi orzeczenie).
Obwohl ich keine Zeit habe, komme ich zu dir.
Chociaż nie mam czasu, przyjdę do ciebie.
Ich habe keine Zeit, trotzdem komme ich zu dir.
Nie mam czasu, mimo to przyjdę do ciebie.
⇒ Zdania okolicznikowe celu - Finalsätze
Odpowiadają na pytanie: wozu? po co? w jakim celu?
Wprowadzane są przez spójniki:
damit (jeśli podmioty zdania głównego i pobocznego są różne)
um....zu + bezokolicznik (jeśli podmioty zdania głównego i pobocznego są identyczne)
dass (po czasownikach: wollen, bitten, wÜnschen oraz mÖchte)
Wszystkie te spójniki mają jedno znaczenie: żeby
Ich komme zu dir, damit du mir hilfst.
Przyjdę do ciebie, żebyś mi pomógł.
Ich komme zu dir, um mit dir zu lernen. Przyjdę do ciebie, żeby się z tobą uczyć.
W zdaniach są te same podmioty: ja przyjdę, ja będę się z tobą uczył. W takiej sytuacji stosujemy równoważnik zdania. Po zu stoi bezokolicznik, podmiot zostaje opuszczony.
Ich will, dass sie kommt. Chcę, żeby przyszła. (Po wollen stawiamy spójnik dass)
⇒ Zdania okolicznikowe sposobu - Modalsätze
Odpowiadają na pytania: wie? jak? auf welche Weise? (w jaki sposób?)
Wprowadzane są przez spójniki: indem, dadurch dass (w ten sposób, że), ohne dass (nie zrobiwszy czegoś), anstatt dass, statt dass (zamiast)
Wir lernen Deutsch, indem wir hÖren, lesen, schreiben und sprechen.
Uczymy się języka niemieckiego słuchając, czytając, pisząc i mówiąc.
Ich helfe meiner Mutter dadurch, dass ich aufräume. Pomagam mamie sprzątając.
- Zdania z ohne dass i anstatt dass
W zdaniach z powyższymi spójnikami obowiązuje podobna zasada, jak w zdaniach z damit i um...zu.
Jeżeli podmioty zdania głównego i pobocznego są różne, stosujemy pełen spójnik:
Er ist weggegangen, ohne dass die Lehrerin ihn gesehen hat.
Odszedł niezauważony przez nauczycielkę.
Er macht die Aufgabe selbst, anstatt (statt) dass die Lehrerin ihm hilft.
On sam robi to zadanie, zamiast skorzystać z pomocy nauczycielki.
Jeżeli podmioty zdania głównego i pobocznego są identyczne, stosujemy równoważnik zdania: ohne lub anstatt + zu z bezokolicznikiem. Opuszczamy przy tym podmiot w zdaniu pobocznym.
Er ist weggegangen, ohne sich zu verabschieden.
On odszedł nie pożegnawszy się (bez pożegnania).
Er macht die Aufgabe selbst, anstatt die Lehrerin um Hilfe zu bitten.
On robi to zadanie sam, zamiast poprosić o pomoc nauczycielkę.
⇒ Zdania przydawkowe - Attributsätze/Relativsätze
Zdania przydawkowe/zdania względne określają rzeczowniki, które występują w zdaniu głównym. Odpowiadają na pytania:
welcher, welche, welches? który, która, które?
was fÜr ein, was fÜr eine, was fÜr ein? jaki, jaka, jakie?
Wprowadzane są przez zaimek względny: der, die, das Pl. die / welcher, welche, welches Pl. welche który, która, które w odpowiednim przypadku (PATRZ: Zaimek względny) oraz przez zaimek względny poprzedzony przyimkiem, jeśli wymaga tego rekcja czasownika rządzącego zdaniem
Das ist der Mann, der in der Fabrik arbeitet.
To jest mężczyzna, który pracuje w fabryce.
Das ist der Mann, dessen Tochter studiert.
To jest mężczyzna, którego córka studiuje.
Das ist der Mann, dem ich geholfen habe. To jest mężczyzna, któremu pomogłem.
Das ist der Mann, den ich gut kenne. To jest mężczyzna, którego dobrze znam.
Die Frau, die mit mir arbeitet, ist sehr nett.
Kobieta, która ze mną pracuje, jest bardzo miła.
Das Kind, das ich gestern getroffen habe, ist sechs Jahre alt.
Dziecko, które wczoraj spotkałem, ma sześć lat.
Das Haus, in dem ich wohne, ist sehr alt.
Dom, w którym mieszkam, jest bardzo stary.
Das Geschenk, Über das ich mich freue, ist von Eva.
Prezent, z którego się cieszę, jest od Ewy.
Zdania przydawkowe mogą być zdaniami wtrąconymi, ponieważ powinny stać jak najbliżej określanego rzeczownika.
⇒ Zdania z podwójnym spójnikiem
Niektóre zdania wprowadzane są przez spójniki dwuczłonowe:
je...desto - im...tym
entweder...oder - albo...albo
sowohl...als auch - zarówno...jak też
nicht nur...sondern auch - nie tylko...lecz także
weder...noch - ani...ani
zwar...aber - wprawdzie... lecz
np.
Je mehr ich lerne, desto bessere Noten bekomme ich.
Im więcej się uczę, tym lepsze oceny dostaję.
Entweder gehst du mit mir ins Kino, oder du bleibst zu Hause.
Albo idziesz ze mną do kina, albo zostajesz w domu.
Ich mag sowohl BÜcher lesen als auch Filme sehen.
Lubię zarówno czytać książki, jak i oglądać filmy.
Er interessiert sich nicht nur fÜr Sport, sondern er liest auch viele BÜcher.
Nie tyko interesuje się sportem, ale także dużo czyta.
Er hat weder ein neues Auto gekauft, noch hat er das alte reparieren lassen.
Ani nie kupił nowego samochodu, ani nie oddał starego do naprawy.
Das neue Auto ist zwar besser, es kostet aber auch mehr.
Ten nowy samochód jest wprawdzie lepszy, ale też więcej kosztuje.
UWAGA!
W zdaniach ze spójnikiem dwuczłonowym należy szczególnie uważać na szyk zdania.
Ciekawostki (0)
Zabłyśnij i pokaż wszystkim, że znasz interesujący szczegół, ciekawy fakt dotyczący tego tematu.